Vluchtelingenprobleem Nepal dreigt uit de hand te lopen

Iets meer dan een jaar geleden liep het leven van Laxmi Budha nog op rolletjes. Ze runde de handelszaak van haar man, die politicus was in het district Humla in het uiterste westen van Nepal. Naar lokale maatstaven ging het de familie voor de wind. Tot een groep maoïsten begin vorig jaar het dorp aandeed. De rebellen, die daarna nog verschillende keren terugkwamen, eisten onderdak en eten. Ze bedreigden de man van Budha - ze wilden dat hij uit de politiek stapte.

Ik ben met de vier kinderen in het dorp gebleven, mijn man is naar het districtshoofdkwartier in Simikot gevlucht, zegt Laxmi. Uit woede over de vlucht ontvoerden de rebellen Laxmi en haar kinderen naar de jungle van West-Nepal. We werden negen dagen vastgehouden. Toen ben ik met de jongste gevlucht. De andere kinderen zijn achtergebleven. Na hereniging met haar man, reisden de drie naar het zuiden. In oktober kregen ze van de regering een plaats toegewezen in een vluchtelingenkamp even buiten de stad Kohalpur. Daar leven nog 215 andere gezinnen.

Hoewel het moeilijk is om aan betrouwbare cijfers te komen, schatte een onderzoeksteam van de Verenigde Naties kort geleden dat het aantal mensen dat de afgelopen tien jaar moest vluchten als gevolg van het conflict, tussen de 100.000 en 200.000 ligt. Enkele duizenden Nepalezen vertrokken naar India, in de hoop daar werk en veiligheid te vinden. De meeste mensen vluchtten voor het geweld van de maoïstische opstandelingen, maar ook de regeringstroepen zijn niet zonder schuld. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat ze zich te buiten gaan aan moord, verkrachting en intimidatie van dorpsbewoners.

Het groeiende aantal ontheemden baart hulporganisaties zorgen. Als geen politieke oplossing wordt gevonden voor het conflict, dreigt de situatie uit de hand te lopen, menen zij. Nepal is een van de armste landen in de wereld, zegt een buitenlandse hulpverlener in Nepalgunj. Nepal heeft nog wel andere problemen buiten het vluchtelingenvraagstuk. Dit conflict verergert de situatie alleen maar. De vluchtelingen kunnen nergens heen als de overheid en de internationale gemeenschap niet samenwerken om het conflict op te lossen.

De regering bagatelliseert het vluchtelingenprobleem volgens hulpverleners. Het Nepalese ministerie van Binnenlandse Zaken beweert dat er zo’n 5.600 gezinnen ontheemd zijn geraakt door het conflict. Wij schatten dat het om tussen de 500.000 en een miljoen Nepalezen gaat, zegt Dilli Dhakal, voorzitter van het Centrum voor Gemeenschapsstudie en Welvaart in Kathmandu. Enkele tientallen gezinnen kampeerden in mei een tijdje in open lucht in Kathmandu, om zo de aandacht te vestigen op hun situatie. De regering zette de politie in om de vluchtelingen weg te jagen.

Oorzaak van de crisis in Nepal is de maoïstische opstand die tien jaar geleden uitbrak. Rebellen proberen met geweld het Himalaya-koninkrijk om te vormen tot een republikeinse eenpartijstaat. Bijna 12.000 mensen kwamen sindsdien om het leven, zowel door toedoen van de maoïsten als de overheidstroepen. Het conflict leidde ook tot de machtsgreep die koning Gyanendra in februari van dit jaar pleegde. De koning stuurde de regering naar huis omdat die er de afgelopen jaren niet in slaagde de maoïstische opstand de kop in te drukken en verkiezingen uit te schrijven.

Een rondreis door het Nepalese platteland laat zien dat de situatie sindsdien alleen maar verslechterd is. In het vluchtelingenkamp in Kohalpur zitten veel politici of dorpshandelaren die werden verjaagd door de maoïsten, omdat ze lid waren van partijen die de maoïstische idealen niet onderschrijven. Er zitten ook mensen die werden lastiggevallen door veiligheidsdiensten, omdat ze eten en onderdak hadden gegeven aan de rebellen.

De maoïsten hebben ook bij mij onderdak gevraagd, zegt Kancha Rokka, een plaatselijke politicus en zakenman uit het Mugu district. Alles ging prima, tot ze mijn drie zonen vroegen lid te worden van de rebellenbeweging. Zijn zonen vluchtten naar India en Rokka kreeg te maken met vergeldingsmaatregelen. Ze hebben mijn land geconfisqueerd, me in elkaar geslagen en me dagenlang opgesloten. Uiteindelijk ben ik gevlucht. Soortgelijke verhalen zijn overal in het kamp te horen. Geen van de vluchtelingen zegt graag terug te willen naar zijn of haar dorp. We zijn er niet veilig, zegt Rokka. Niemand beschermt ons daar.

Sinds de koninklijke coup in februari proberen de rebellen samen met politieke partijen een front tegen de koning te vormen. Hun leider, Prachanda, heeft herhaaldelijk beloofd dat terugkerende politieke vluchtelingen niet geïntimideerd zullen worden als ze meedoen aan de strijd tegen de monarchie. We willen juist graag dat ze terugkomen, zodat ze in de dorpen iets kunnen doen tegen feodalisme en onderdrukking door de monarchie, zegt maoïstenleider Thaneshwar, adviseur van het Centraal Maoïstisch Comité. (JS/PD)