De algoritmes zijn de Big Brothers van onze tijd

Lisette Ma Neza overpeinst een bewogen 2020 met enkele vrienden. Over de lessen die een jonge generatie — wiens toekomst tot een jaar geleden nog oneindig vol mogelijkheden leek — leert uit de wereld van vandaag. En over complottheorieën en meningsverschillen. ‘Ik denk dat we meer moeten leren dan wat ons voorgeschoteld wordt om te begrijpen wie we zijn en wat onze meningen zijn over deze maatschappij.’

1984 is hier, de grote broeders bekijken ons, bestuderen ons, manipuleren ons. Ze luisteren ons af, spelen met ons denken en voelen en kennen ons beter dan wij onszelf kennen. Maar wie zijn de grote broeders? Wie is Big Brother in onze tijd?

2020 is een bewogen jaar, daar kan niemand omheen. Met mijn generatie bespreek ik dagelijks de openbaringen die dit jaar met zich meebracht. De lessen die we halen uit de wereld van vandaag, uit de pandemie, de doden per etmaal, de race naar een vaccinatie, wat Social Media met ons doet. De lessen uit de protesten en al wat in 2020 verschuilt, zijn voor iedereen anders. Want voor de meeste onder mijn vrienden — die nooit eerder een heftige collectieve periode van onmacht als deze meemaakten — komt een les telkens terug omhoog. Dat het uit onze handen is. Daar waar we een jaar geleden nog voor ons uitkeken met veel te veel opties en de vraag ‘What do we do with all this future?’ is de toekomst nu iets vaags geworden, iets waar wij maar een deel van bepalen, iets wat zomaar helemaal anders kan lopen. De toekomst voelt nu zoals een klein meisje zijn, dat met haar melktanden onder haar kussen slaapt en een toverwens doet over later, wachtend op de tandenfee die haar zal geven waar ze op hoopt. En tegelijkertijd zijn ik en mijn vrienden geprivilegieerd genoeg om te weten dat het wel goed zal komen.

De toekomst voelt aan als een klein meisje zijn. Wachtend de tandenfee die haar geeft wat ze hoopt.

Sommige van onze openbaringen kwamen tot ons op fijne, rustige manieren, door met elkaar in gesprek te gaan via Facetime, Whatsapp, met 1,5 meter tussen ons in. Andere van deze nieuwe denksystemen en besef-momenten kwamen op hele harde wijze. Nachtmerries en paniekaanvallen, het verlies van een vader vanwege het virus. Annuleringen, bruiloften die niet meer door konden gaan, vrienden waar we geen contact meer mee zochten, noch iets van hebben gehoord, eenzaamheid en misgelopen toekomstplannen.

Een ander onvermijdelijk gespreksonderwerp waar elke generatie of elke kloof tussen generaties of elk mens in verhouding tot de ander op komt, is het gesprek over meningsverschillen. Dat ontstaat vanuit een meningsverschil tussen elkaar, of een voorbeeld van iemand zijn overtuigingen waar beide gesprekspartners het niet mee eens zijn. Ik lees vaker dat bijvoorbeeld auteurs, denkers of activisten waar ik graag van leer, die in de laatste decennia van hun leven zitten dat hun eigen mening hen op den duur niet meer zoveel boeit. Dat vind ik altijd erg interessant. Wat ik denk, boeit mij denk ik ook niet, maar wel genoeg om het er voortdurend over te hebben, erover te schrijven en erover na te blijven denken.

Over corona hebben we het onvermijdelijk veel en vaak. Steeds vaker hoor ik theorieën voorbij gaan over de waarheid ervan. Hoe waar is het virus? Bestaat het wel? Ik word dan altijd boos en zeg, een vriend van mij heeft zijn vader eraan verloren, vraag hem maar of het echt is. Als dan zelfs die vriend van mij niet weet wat hij er van moet denken, vraag ik me af hoe het komt dat mensen zo overtuigd zijn van hun overtuigingen. ‘Wake up people, the corona virus is FAKE NEWS’, ‘Le virus c’est la police’, lees ik op gebouwen wanneer ik rondfiets of de trein neem. Dan ineens heel anders zie ik op social media vanalles rondslingeren ‘Joe Biden is a Pedophile’, ‘Mark Rutte heeft een hele criminele pedo-kliek’ en ‘George Floyd was gewoon een big ass criminal’. Zucht.

Wanneer ik het hier over heb tegen een vriendin en hoe ik mij, op mijn beurt stoor aan allerlei meningen, adviseert een vriendin mij om een aflevering van Arjan Lubach te kijken waarin hij haarfijn uitlegt waar dit vandaan zou kunnen komen.

Socialmedia-apps openen is zoals een supermarkt in wandelen. De een ziet enkel energieblikjes en andere drankjes vol cafeïne en de ander ziet enkel broccoli en bloemkool. Het verschil tussen een supermarkt en Instagram is dat je in de supermarkt echt langs de groenteafdeling moet wandelen, voordat je bij de snoepjes komt en er ook een broodafdeling is en er is kaas en er is een diepvries, vooraleer je bij de kassa komt. Terwijl wanneer je op Instagram zit, je enkel ziet waar je naar op zoek bent én Instagram er automatisch voor zorgt dat je nog meer energieblikjes zult zien of dergelijks.

Maar weet ik beter dan? Ik voel van alles, maar ik weet maar weinig zeker.

Allerlei complotten gaan links en rechts ook aan mij voorbij, soms trap ik erin en soms kijk ik er overheen. Jeugdhelden zoals Lange Frans, de bewuste Nederhop rapper waarmee ik opgroeide, stellen mij een beetje teleur. Maar weet ik beter dan hen? Ik voel van alles, maar ik weet maar weinig zeker. Ik doe research om dichter bij wat waar is te komen en ik voel me er verder van verwijderd… maar dat is logisch.

De ene vriendin vertelt me iets over een theorie die gaat over overtuigingen. Dat hoe meer je bevraagd wordt over iets, hoe meer er aan jouw mening getwijfeld wordt, hoe meer je erin geloven zal. Dat wekt mij wat zorgen. Met de ander bespreek ik het woord ‘complot’, waar zal dat van komen? Com, van woorden zoals complex en plot, zoals een theater plot, concluderen we. Weer een ander adviseert mij om naar de Netflix serie The Social Dilemma te kijken, dus dat doe ik.

Ik verwijder mijn sociale media, voor meerdere redenen. Ik neem even een pauze van de algoritmes. Ik neem pauze van de jeugdhelden die ook gewoon maar mensen zijn. Ik neem pauze van de verwachtingen van wie ik zou moeten zijn als zwart meisje. Ik neem pauze van hoe een zwart meisje haar lichaam eruit hoort te zien, ik neem pauze van de mensen die meekijken. Ik neem pauze van het meekijken met de ander. Ik neem pauze van mijn Instagram-ik. Ik denk dat de algoritmes de Big Brothers van onze tijd zijn. Maar wat als wij zelf, socialmedia-voyeurs, de grote broeders kijken. Of wat als Lange Frans gelijk heeft… en de big brothers toch wel de ministers en politici zijn.

Ik weet het niet.

Ik lees van alles, over van alles. Een ding weet ik wel na het lezen van Sister Outsider van Audre Lorde. ‘The master’s tools will never dismantle the master’s house.’ Ik denk dat we meer moeten leren dan wat ons voorgeschoteld wordt om te begrijpen wie we zijn en wat onze meningen zijn over deze maatschappij. Door op Youtube te declameren hoe gevaarlijk Youtube voor ons is zijn we geen stap verder… en andere openbaringen.