Vredesgesprekken met taliban slecht nieuws voor vrouwen

Asma wist dat ze risico nam toen ze een baantje aannam als lerares in een school in het zuidwesten van Afghanistan. De reactie van de taliban liet niet lang op zich wachten. De niet mis te verstane waarschuwing kwam in een brief die ‘s nachts werd afgeleverd: “We waarschuwen je zo snel mogelijk je baan als onderwijzeres op te geven, zoniet zullen we de hoofden van je kinderen afsnijden en je dochter in brand steken”.
Asma gaf haar baan op, en de taliban haalden opnieuw een overwinning in hun stille oorlog tegen de Afghaanse vrouwen. Een oorlog waarin ze volgens sommigen op het punt van een doorbraak staan.
Mensenrechtenactivisten vrezen dat de nieuwe interesse in politieke verzoening met de taliban de doodsteek kan geven aan de fragiele verbeteringen in de situatie van de Afghaanse vrouw tijdens de laatste negen jaar.
Officieel zijn de taliban niet geïnteresseerd in een vredesakkoord met de regering. Maar achter de schermen hebben leiders van de opstandelingen gesprekken met de Afghaanse overheid.
“We zijn verward”, zegt Fatana Gailani, de voorzitter van de Afghaanse Vrouwenrechtenraad. “De ene dag zegt de regering dit, de andere dag dat. En ook de internationale gemeenschap heeft geen eenduidig beleid.”

Huurlingen?

Het centrale argument voor de verzoeningstheorie is dat de meerderheid van de taliban uit huurlingen bestaat: strijders die geen ideologische motieven hebben en dus weggelokt kunnen worden van de taliban en van de waarden die ze uitdragen.
Volgens anderen zijn veel van de talibanstrijders ook niet langer geïnteresseerd in een sociale agenda, maar vechten ze tegen de aanwezigheid van een buitenlandse bezettingsmacht. Die beweringen worden ontkend door vrouwen in gebieden onder controle van de taliban.
“Iedereen zegt dat er zoveel soorten taliban zijn”, zegt Gailani. “Maar de taliban hebben geen twee of drie gezichten. Ze hebben één gezicht, en één ideologie.”
Lokale talibancommandanten zetten vaak parallele overheidsstructuren op om hun visie op de samenleving te implementeren. Daarin moeten vrouwen hun plaats kennen en vooral niet proberen die te veranderen.
De geboden van de taliban voor de plaatselijke bevolking kunnen erg uiteenlopend en wreed zijn. In de provincie Kapisa kregen meisjes te horen dat ze onthoofd zouden worden als ze liedjes aanvroeen op de lokale radio. Abdul Salam Zaeef, voormalig gezant van de taliban in Pakistan die gevangen zat in Guantanamo, zegt dat de groep “niet tegen vrouwen is”, maar ze gewoon wil behandelen “in overeenstemming met de islam”.

Nieuwe strategie

Tom Malinovski van Human Rights Watch verwerpt die uitleg van Zaeef. “We hebben het hier echt over primaire zaken: de mogelijkheid om buiten te komen, naar school te gaan of te werken”, zegt hij. “Ik denk niet dat je in vraag kunt stellen dat de meeste Afghaanse vrouwen, of ze zichzelf nu conservatief of progressief vinden, die dingen zouden willen doen zonder gedood te worden. De wens om naar school te kunnen gaan zonder gedood te worden is geen Westerse waarde.”
Masha Hamilton, oprichter van het Schrijfproject voor Afghaanse vrouwen, een organisatie die werken van Afghaanse vrouwen publiceert, zegt dat veel van haar schrijfsters zich “gevangen” voelen tussen het geweld van de oorlog en angstwekkende vooruitzicht van een onderhandelde oplossing. “Ze willen dat het conflict stopt… maar in deze politieke situatie, met deze president, denk ik niet dat er veel gedaan kan worden voor de vrouwenrechten.”
Suraya Pakzad van de Stem van de Vrouw en een lid van de jirga, wijst erop dat de overheid wel enkele positieve gebaren gesteld heeft. De deelnemers aan de jirga zijn overeengekomen dat de opstandelingen de Afghaanse grondwet moeten aanvaarden, die in gelijke rechten voorziet voor mannen en vrouwen. Maar Pakzad vreest tegelijk dat de overheid die eis niet zal afdwingen. “Sinds de val van de taliban beschikken we over een hele hoop papier die de rechten van de vrouw moet beschermen”, zegt ze. “Maar als de overheid die rechten niet afdwingt, dan helpen die bepalingen niet.”