‘VN willen te snel weg uit Oost-Timor’

Oost-Timor, een voormalige Portugese kolonie die in 1976 geannexeerd werd door Indonesië, werd in mei 2002 onafhankelijk. De meerderheid van de bevolking van het halfeiland koos in 1999 in een referendum voor die onafhankelijkheid, maar die uitslag gaf aanleiding tot een gewelddadige campagne van pro-Indonesische milities. De orde kon worden hersteld dankzij een internationale interventie. Oost-Timor kreeg een VN-overgangsbestuur, dat inmiddels is afgelost door een Timorese regering. Sinds mei 2002 staat een VN-vredesmacht, de UNMISET, in voor de ordehandhaving. Het mandaat van die VN-missie, die ook 495 politiemensen, 439 internationale ambtenaren en 890 plaatselijke medewerkers telt, loopt op 20 mei van dit jaar af.

Oost-Timor heeft de VN formeel gevraagd een bataljon van 800 blauwhelmen ter plaatse te laten na 20 mei. “We hebben ook om VN-adviseurs gevraagd inzake financiën, economie, politie en justitie,” zegt abassadeur Jose Luis Guterres, de permanente vertegenwoordiger van Oost-Timor bij de VN. “We hebben de hulp van de VN nodig om het proces van nationale verzoening te consolideren en de stabiliteit van het land te verzekeren.”

“De VN zijn nog niet klaar met de opgave om Oost-Timor in staat te stellen alles zelf te regelen,” vindt ook John M. Miller, de woordvoerder van het East Timor Action Network (ETAN), een groep die jarenlang campagne voerde voor de onafhankelijkheid van het halfeiland. “Als de regering vindt dat ze nog hulp en expertise nodig heeft, moet er op die vraag worden ingegaan om de transitie tot een goed einde te brengen.” Volgens Miller is Indonesië er al mee begonnen Oost-Timor op de proef te stellen sinds de blauwhelmen zijn weggetrokken van de grens met West-Timor, een Indonesische provincie. Ze zouden een omstreden eiland hebben gebombardeerd om hun aanspraken kracht bij te zetten. Volgens Muiller moet de internationale gemeenschap een “sterk signaal uitsturen naar Indonesië en de overblijvende milities om duidelijk te maken dat er niet kan gesold worden met Oost-Timor.”

VN-secretaris-generaal Kofi Annan verklaarde vorige week dat de VN ervoor willen zorgen dat niets van wat werd opgebouwd in Oost-Timor, verloren gaat door de terugtrekking. Een speciaal VN-team zal onderzoeken hoe en wanneer de blauwhelmen best worden teruggetrokken en welke opvolgingsmissie er eventueel nodig is. Maar volgens Annan werken de VN “heel hard” aan de opleiding van de Timorese ordediensten die de taken van de vredesmacht zullen kunnen overnemen. De VN-secretaris acht het wel waarschijnlijk dat de VN de regering nog zullen blijven bijstaan na 20 mei.

De VN-Veiligheidsraad moet zich op 20 februari beraden over de toekomst van UNMISET. Miller verwacht dat de raad zal instemmen met een korte verlenging van het mandaat, al zullen volgens hem de VS, Frankrijk en enkele andere landen ervoor zorgen dat het geen grote of dure vervolgmissie wordt.

De VN worden ook geconfronteerd met de vraag naar een internationaal straftribunaal om de zware mensenrechtenschendingen te onderzoeken die tijdens de Indonesische bezetting van 1976 tot 1999 hebben plaatsgevonden. Het Timorese rechtssysteem kan die opgave volgens plaatselijke en internationale ngo’s niet aan. De VN hebben in 2002 samen met de Oost-Timorese overheid enkel een speciaal gerechtshof opgezet om de vervolgingen en moordpartijen te onderzoeken die na het referendum van 1999 op Oost-Timor hebben plaatsgevonden. Maar dat hof heeft weinig bevoegdheden, zodat meer dan tweederde van de mensen die in staat van beschuldiging zijn gesteld, niet vervolgd werden.