Spoedopgraving in Ayodhya ontleedt religieuze twistappel

De radicale Wereld Hindoeraad (Vishwa Hindu Parishad), een organisatie die nauw aanleunt bij de regerende Bharatiya Janata Partij (BJP), beweert dat er in Ayodhya tot 1528 een tempel stond op de geboorteplaats van Ram, de hindoegod van de krijgers. De radicale hindoes hebben geen historische bewijzen om hun claim op de grond te staven.

Er was een plan in de maak om op de site zowel een tempel als een moskee te
bouwen, maar een rechter heeft het dispuut opnieuw opgerakeld. Hij gaf de
Archeologische Dienst de opdracht binnen de maand vast te stellen of er ooit
een tempel heeft gestaan. De Hindoeraad heeft al laten verstaan dat ze,
wanneer resten van een tempel worden gevonden, zal ijveren voor de bouw van
enkel een hindoeheiligdom, zonder moskee. De fundamentalisten willen echter
niet beloven dat ze hun eis laten vallen wanneer er niets wordt gevonden.

De opgraving belooft een nieuwe aflevering te worden in de onverkwikkelijke Ayodhya-affaire. In die stad in de noordelijke deelstaat Uttar Pradesh werd in 1992 de moskee van Babri vernietigd, wat aanleiding gaf tot religieuze rellen waarbij 2000 mensen (vooral moslims) omkwamen. Vorig jaar waren de moslims opnieuw de klos, ditmaal als voorwerp van de wraak voor een brandaanslag op een trein op weg naar Ayodhya om er “opnieuw” een hindoetempel te bouwen. In Godhra in de deelstaat Gujarat (op duizenden kilometers van de site zelf), kwamen toen een zestigtal treinreizigers om het leven, onder wie enkele radicale hindoes. De wraak was buiten proportie: meer dan duizend moslims kwamen om in een georchestreerde pogrom.

Het bevel van de rechter zorgt voor hevige controverse bij geschiedkundigen,
archeologen en sociologen. Met de opgraving opent de regering een ware doos
van Pandora, zo luidt het. Wanneer er inderdaad resten van een hindoetempel opduiken, blijft het de vraag of het gaat om een “historisch onrecht” dat moet worden rechtgezet.

Het lijkt twijfelachtig of die redenering ooit een kans zou krijgen wanneer
het gaat om een belangrijk hindoemonument als pakweg de Taj Mahal. In 1993
besliste de overkoepelende organisatie van Indiase geschiedkundigen, het
Indian History Congress, met een overweldigende meerderheid dat “een
monument niet kan worden vernietigd of verwijderd wanneer het aannemelijk is
dat er op diezelfde plaats een religieus gebouw van een andere gemeenschap
stond”.

Verder is de opdracht om in een maand archeologisch uitsluitsel te geven
wetenschappelijk niet houdbaar. Ayodhya ligt in het midden van de
Ganges-laagvlakte en is gedurende 2000 jaar onophoudelijk bewoond. Dat
betekent dat er veel “verstoringen” zijn waardoor voorwerpen van de ene
historische laag in de andere terechtkomen. Bovendien is archeologie geen
exacte wetenschap en is het een moeizame karwei om objecten te situeren in hun
fysieke en culturele context. Een versierd ornament van een huis uit de
dertiende eeuw is daarom nog geen tempelrelict. Archeologen houden daarom
uitgebreide notities bij en fotograferen elk stuk dat ze opgraven. Om de
site van Ayodhya behoorlijk uit te graven, zijn minstens drie sessies van
drie tot vier maanden per jaar nodig, aldus specialisten.

De Ayodhya-kwestie heeft in grote mate bijgedragen tot de opkomst van de hindoe-nationalistische BJP. Sommige ministers van de huidige BJP-regering hebben indertijd zelf opgeroepen tot de vernietiging van de moskee van Babri.

Over de objectiviteit van de archeologen bestaan grote twijfels. Geen enkel agentschap onder BJP-controle is boven elke verdenking verheven, menen historici. Anderen trekken de competentie en objectiviteit van de
Archeologische Dienst in twijfel, omdat die al tien jaar lang geen
professionele directeur meer heeft gehad. Bovendien weigerde de dienst in
het verleden de opgravingverslagen openbaar te maken, zodat ze door andere
wetenschappers kunnen worden geverifieerd.

Een organisatie van Jains, aanhangers van een Indiase godsdienst die qua vredelievendheid veel weg heeft van boeddhisme, heeft zich al in het debat gemend. Zij beweert dat er op de site in Ayodhya ooit een zesde-eeuws Jaintempel stond, nog voor de hindoetempel werd gebouwd.