Proces tegen 'gematigde' ex-premier luidt machtsstrijd in onder Birmese generaals

Nyunt, die ooit bekend stond als het gematigde gezicht van de Birmese junta, riskeert de doodstraf. De beschuldigingen die vorige week geuit werden tegen hem - corruptie, omkoping en ongehoorzaamheid - wegen daar zwaar genoeg voor. Als voormalig hoofd van de Birmese inlichtingendiensten weet Nyunt te veel. Maar de drie rechters van het hooggerechtshof zullen hem waarschijnlijk levenslang geven. Hij geniet international te veel bekendheid om de doodstraf te krijgen.

Het ‘bewijsmateriaal’ tegen de ex-premier zal geleverd worden door een aantal ex-ministers die de laatste weken en maanden werden opgepakt. Voormalig Binnenlandminister Tin Hlaing en voormalig Buitenlandminister Win Aung werden vorige week gearresteerd. Deze vertrouwelingen kunnen Khin Nyunt aan de galg praten. Dat geldt ook voor voormalig minister van Landbouw Nyunt Tin en zijn zoon Thar Gyi, die in de cel zitten voor een miljoenenfraude met importlicenties.

Nyunt werd aangesteld als premier in augustus 2003 en kondigde bijna onmiddellijk een stappenplan aan naar democratie: een nieuwe grondwet, een referendum, verkiezingen en een interim-regering zouden van Birma, een land dat al 17 jaar met harde hand geregeerd wordt door generaals, een democratie maken.

Maar Khin Nyunt en topgeneraal Than Shwe raakten het niet eens over de vraag of ze Nobelprijswinnaar Aung San Suu Kyi, de gevangen leidster van de Nationale Liga voor de Democratie, moesten uitnodigen in de nationale conventie die de richtlijnen van de nieuwe grondwet uittekent. Khin Nyunt werd in oktober vorig jaar opgepakt. Omwille van zijn gezondheid werd hij weer vrijgelaten, maar vorige week werd hij met veel machtsvertoon opgesloten in de gevangenis van Insein.

De veroordeling van zo’n machtige man moet duidelijk maken dat het niet loont om te sterk op democratische veranderingen aan te sturen, zegt Soe Myint, een Birmese oppositieleider in ballingschap in New Delhi. De ironie van de zaak is dat Khin Nyunt slechts relatief gematigd was. Hij was een typische man van het leger.

De dag na de arrestatie van de ex-premier begon het regime met de vrijlating van honderden politieke gevangenen. Een aantal belangrijke activisten, onder wie enkel parlementsleden verkozen in de geannuleerde verkiezingen, kregen pardoes gratie. Het was de grootste politieke amnestiecampagne in de geschiedenis van de junta. Eind vorig jaar kwamen 20.000 mensen vrij, maar daar waren bijna geen politieke activisten bij.

Huidig premier Soe Win zegt dat de mensen die nu worden vrijgelaten het slachtoffer werden van de overijverige inlichtingendiensten van zijn voorganger. Maar de amnestiemaatregel luidt allicht niet de komst van meer burgerlijke en politieke vrijheden in. De meeste buitenlandse diplomaten in Rangoon geloven dat de junta de internationale aandacht van het proces wil afleiden door massaal mensen vrij te laten. Het kan ook deel uitmaken van een strategie om de problemen in het land op Khin Nuynt te steken, zegt een Aziatische diplomaat.

Het proces kondigt een nieuwe en beslissende machtsstrijd aan binnen de junta. Birma heeft sinds de eliminatie van de ex-premier nog twee topgeneraals - Than Shwe en Maung Aye. De twee strijden om het machtsvacuüm dat Khin Nyunt achterliet in het leger en de inlichtingendiensten.

Duizenden ambtenaren in de inlichtingendiensten opgezet door Khin Nyunt werden sinds oktober ontslagen en een vijftigtal topofficieren werd onlangs veroordeeld tot honderden jaren gevangenisstraf wegens corruptie en economische misdaden.

Ook in het leger is sprake van een grondige herstructurering: de regionale commandanten kregen meer macht en het aantal officieren onder hun commando is verdubbeld. In elke regio zijn drie extra kolonels aangesteld.

De herstructurering moet de onrust in het leger de kop indrukken. Sinds de afzetting van Khin Nyunt klinkt er voor het eerst openlijk kritiek in de rangen. Voor sommige generaals uit het verleden wilden we sterven, maar niet voor deze. Die zijn enkel bezig met het behouden van de macht ten koste van alles, zegt een gepensioneerde officier.

Generaal Than Shwe zal het in ieder geval geen jaren meer uithouden; zijn gezondheid gaat achteruit. Het proces tegen Khin Nyunt kan volgens sommige waarnemers het begin zijn van een zuiveringsactie die het terrein zal effenen voor een nieuwe generatie militaire machthebbers in Birma.(MM)