Portugal draagt dam over aan Mozambique

“Mozambikanen, Cahore is van ons”, verklaarde de Mozambikaanse president Armando Guebuza gisteren zichtbaar geëmotioneerd bij de overdracht. Hij noemde de overeenkomst “historisch” en zei dat die bijzonder belangrijk was voor de economische vooruitgang in zijn land. Het Mozambikaanse aandeel in de dam, de grootste in zuidelijk Afrika, steeg van 18 naar 85 procent. Dat betekent dat het land controle krijgt over een belangrijk deel van de regionale elektriciteitsmarkt.

De dam, die 2000 megawatt per jaar produceert, levert ook stroom aan Zuid-Afrika, Zimbabwe en Malawi. De bouw van Cahora Bassa in de rivier Zambezi begon al voor de onafhankelijkheid van Mozambique in 1975. Hij werd pas in 1977 in gebruik genomen en al twee jaar later stilgelegd vanwege een burgeroorlog. Pas in 1998 werden de energieproductie hervat.

De twee landen onderstreepten de goede verhouding tussen Portugal en zijn voormalige kolonie met 22 miljoen inwoners. Maputo betaalt 950 miljoen dollar aan Portugal ter compensatie van de bouw- en onderhoudskosten van de dam. Lissabon ging akkoord met kwijtschelding van het restant van een schuld van 2,5 miljard dollar waarover 28 jaar geleden een contract werd gesloten.

Mozambique heeft de mogelijkheid om nog 5 procent extra aandelen te kopen tegen marktprijs. Portugal krijgt niet alle investeringen in de dam terug, zei de Portugese minister van Financien Fernando Teixeira dos Santos gisteren. De schuldkwijtschelding was het belangrijkste onderdeel van de overeenkomst, omdat Mozambique daardoor van “een zware financiële last uit het verleden wordt verlost ”

Voorafgaand aan de overdracht legde de Portugese premier Jose Socrates een krans bij het graf van Samora Machel, de guerrillaleider die streed tegen het Portugese koloniale leger en die de eerste president werd van het onafhankelijke Mozambique. Een post die hij hield van 1975 tot zijn dood in 1986.

De relaties tussen beide landen waren niet altijd zo goed. Portugal was de eerste Europese koloniale macht die wortel schoot in Afrika. Pas na 500 jaar verlieten de Portugezen het continent. De bloedige onafhankelijkheidsstrijd in Mozambique duurde van 1961 tot 1974, toen een linkse militaire coup in Portugal een einde maakte aan bijna vijftig jaar dictatuur in dat land.

De relaties tussen Portugal en zijn voormalige koloniën in Afrika dragen ook het stempel van de slavernij. Portugal domineerde de Afrikaanse slavenhandel van de zestiende tot de achttiende eeuw. Slaven werden overgebracht naar de grootste Portugese kolonie, Brazilië, en verkocht aan Engeland, Spanje, Frankrijk en Nederland om te dienen in hun koloniën.

Vandaag de dag beheerst pragmatisme de politieke, economische en commerciële banden tussen beide landen, die naar elkaar verwijzen als “zusterlanden” met een “gezamenlijke geschiedenis en taal.”