Oorlog tegen de terreur wakkert handel kleine wapens aan

Afrika zal ook dit jaar de recordhouder zijn wat betreft het aantal conflicten. De conflicten flakkeren vaak op. Soms is dat te verklaren door de aankoop of de aanvoer van nieuwe wapens. Soms heeft het gewoon met tactiek te maken. Om de geweldspiraal te doorbreken, moet gewerkt worden aan de voorwaarden die tot het geweld leiden, zegt Regehr. De aanwezigheid van lichte wapens is daar een factor die kan weggewerkt in de landen die de wapens leveren. Het debat daarover is op gang gekomen, zegt Regehr. Hij verwijst naar verschillende regionale initiatieven in Europa, de Verenigde Staten en Afrika en naar de pogingen van de VN om een internationaal verdrag tegen lichte wapens in het leven te roepen.

Dat laatste is nog niet voor meteen, want bij de vijf permanenten leden van de Veiligheidsraad, tevens de grootste leveranciers, heerst er weinig animo om de wapenhandel aan banden te leggen. In 2001 hebben de VN een actieprogramma goedgekeurd dat de 191 lidstaten oproept om illegale wapenhandel en productie in hun strafrecht op te nemen en een monitoringsysteem in het leven te roepen dat de import en export controleert. Dat actieprogramma stelt ook een internationaal labelling- en traceringssysteem in het vooruitzicht. Voorlopig is geen enkele aanbeveling bindend. Het was dan ook geen verrassing dat tegen juli vorig jaar slechts 19 VN-lidstaten hun wapenwetgeving hadden hervormd en slechts 37 landen een begin hadden gemaakt met een monitoringsysteem.

Volgens het Actienetwerk voor Lichte Wapens (IANSA) is er dringend nood aan een international verdrag om de wapenhandel te reguleren en te controleren. In oktober 2003 startten IANSA, Amnesty en Oxfam een campagne op om tegen 2006 een internationaal bindend wapenhandelsverdrag te hebben.

Bij het begin van de campagne presenteerde Amnesty een rapport dat stelt dat de productie van lichte wapens ook na het einde van de Koude Oorlog nog in de lift zit. Volgens ‘Shattered Lives’ produceerden in 2003 1.135 bedrijven in 98 landen wapens en circuleren er wereldwijd 550 miljoen lichte wapens. Nationale regeringen geven elk jaar hun goedkeuring aan wapencontracten die samen 21 miljard dollar waard zijn.

Joel Wallman van het Instituut voor de Harry Frank Guggenheim Foundation, een in New York gevestigde instelling die onderzoek doet naar geweld, twijfelt er niet aan dat de internationale ‘oorlog tegen de terreur’ zorgt voor de toename. Het nieuwe paradigma van de internationale politiek heeft hetzelfde effect als de Koude Oorlog destijds, meent Wallman. Zoals de (anti-)communistische ijver landen toegang verleende tot Westerse wapens biedt de zelfverklaarde alliantie tegen het terrorisme regimes nu een goede strategie om Amerikaanse wapens aan te kopen.

Het Internationale Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) waarschuwde in 2002 al voor wapenbedrijven die de wereld afschuimen op zoek naar lucratieve deals. De wereld die uit twee ideologische machtsblokken en invloedssferen bestond is vervangen door ondernemers die wapens, militaire expertise en steun aanbieden waar ze maar kunnen, aldus het rapport ‘Making a Killing: The Business of War’.