Miljoenen katoenboeren verdienen zo goed als niks

Onder de middeleeuwse voorwaarden die nu in de katoenteelt in Centraal-Azië heersen, werkt de teelt economische stagnatie in de hand en verpest hij de natuur, stelt de IGC in een nieuw rapport. Alleen hervormingen kunnen de arme regio op de weg zetten van economische ontwikkeling en politieke liberalisering, en tegelijk armoede en achterstelling helpen bestrijden.

De auteurs van het rapport zeggen dat uitbuiting nu schering en inslag is in de katoensector in Centraal-Azië. Voor de teelt en de oogst worden miljoenen arme plattelandsbewoners ingezet die nauwelijks iets verdienen. De aanzienlijke winsten gaan naar de staat of naar kleine elites met veel economische macht. Dwangarbeid en kinderarbeid zijn algemeen. In Oezbekistan moeten bijvoorbeeld veel scholieren tot twee maanden in de katoenvelden doorbrengen. Ook in Tadzjikistan en Turkmenistan missen kinderen lessen omdat ze moeten helpen bij de katoenoogst. Volgens het rapport is er weinig aandacht voor de veiligheid van die jonge arbeiders.

Het systeem kan enkel blijven draaien door politieke repressie. Volgens het rapport behoren Oezbekistan en Turkmenistan tot de meest repressieve regimes ter wereld. Van vrije verkiezingen is er geen sprake, en leden van de oppositie en mensenrechtenactivisten worden vervolgd.

De IGC roept internationale financiële instellingen als het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Aziatische Ontwikkelingsbank op meer te doen voor hervormingen in de Centraal-Aziatische katoensector. Ook de bedrijven die de grootste winsten opstrijken, moeten meewerken. De internationale katoenhandel is grotendeels in handen van Europese en Amerikaanse bedrijven. Cargill Cotton UK koopt bijvoorbeeld elk jaar voor 35 tot 45 miljoen euro katoen in Oezbekistan. Bekende banken financieren de productie, en een groot deel van de eindproducten wordt door de grote winkelketens van de rijke landen verdeeld.

De ICG vindt dat de internationale gemeenschap strafmaatregelen moet treffen tegen beleidsmakers in Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan die kinderarbeid blijven tolereren. Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan moeten hun aankoopprijzen voor katoen optrekken om de armoede in hun katoenstreken te verminderen. De internationale kopers kunnen hun leveranciers onder druk zetten om sociale minimumvoorwaarden te respecteren bij de productie. De Verenigde Staten en Europa kunnen de internationale katoenprijs verbeteren door de subsidies aan hun eigen katoenboeren te schrappen. Internationale financiële instellingen moeten nagaan of hun beleidsadviezen aan de landen in Centraal-Azië de situatie op het platteland niet nog verslechteren.

De Wereldbank antwoordt dat ze zichzelf niets te verwijten heeft. De Wereldbank is het er zeker mee eens dat de katoensector in Oezbekistan, Tadzjikistan en Turkmenistan moet worden hervormd, zegt woordvoerder Merrell Tuck. De Bank helpt daarbij door de privatisering van landbouwgrond te bevorderen. In Tadzjikistan, waar de nood volgens de Bank het hoogst is, heeft de instelling geholpen bij de privatisering van 10 van de 200 collectieve boerderijen in de katoensector. Dat is goed verlopen, en het is een model voor wat er in de rest van het land moet gebeuren, zegt Joseph Goldberg, binnen de Bank verantwoordelijk voor plattelandshervormingen in Europa en Centraal-Azië. Maar er moet nog politieke strijd worden geleverd - dat kunnen wij niet doen.

Om een einde te maken aan de misbruiken in de sector, is volgens de Bank ook meer politieke wil nodig. Volgens Goldberg trekt de sector al sinds de Sovjet-tijd zelfzuchtige criminele elementen aan. (PD/ADR)