Mekongleiders walsen over milieu en critici heen

China, Thailand, Vietnam, Birma, Cambodja en Laos, de zes oeverstaten van de 4.880 kilometer lange Mekong, willen op de topontmoeting in Kunming een reeks verdragen ondertekenen over grensoverschrijdend verkeer, de handel in elektriciteit, samenwerking op het vlak van informatietechnologie en de preventie van epidemieën bij dieren - de gevaarlijke vogelpest voorop.

Het is nog maar de tweede Mekongtop; een eerste bijeenkomst van de staats- en regeringsleiders van de zes landen vond drie jaar geleden plaats in Cambodja. Tot eind de jaren 80 waren verscheidene van de landen nog verwikkeld in gewapende conflicten of likten ze de wonden van recente oorlogsepisodes. Pas in 1992 zette de Aziatische Ontwikkelingsbank de zes oeverstaten aan economisch te gaan samenwerken.

Op de eerste officiële bijeenkomst in 1992 was het zelfs moeilijk de vertegenwoordigers tijdens de koffiepauzes met elkaar te doen praten, herinnert Jean-Pierre Verbiest zich, de directeur van de Thaise vestiging van de Aziatische Ontwikkelingsbank. Intussen is het ijs gebroken; de zes landen hebben al akkoorden gesloten over telecommunicatie, grensformaliteiten, energie, toerisme en handel en investeringen.

Twee heikele thema’s komen op de top van Kunming helemaal niet aan bod. China bouwt grote dammen op de bovenloop van de Mekong, en dat heeft waarschijnlijk nadelige effecten voor vissers en boeren stroomafwaarts. Daarnaast worden op verschillende plaatsen met dynamiet riffen weggehaald om de rivier over langere afstanden bevaarbaar te maken voor grotere vrachtschepen.

Die twee probleemdossiers vormden het hoofdgerecht van twee bijeenkomsten van actiegroepen en academici net voor de top, één in Chiang Rai en de andere in Ubon Ratchatani, twee Thaise grenssteden. De zes Mekongregeringen hebben voor een ontwikkelingsmodel gekozen dat ten koste gaat van het milieu en de meerderheid van de bevolking en geven alternatieven geen kans, was de teneur van de twee vergaderingen. De organisatie van de top in Kunming illustreert dat: niet-gouvernementele organisaties hebben er helemaal geen spreekrecht.

In Kunming zitten regeringen rond de tafel, maar wij willen ook komen tot aanbevelingen van de mensen uit de verschillende landen, zegt Charnvit Kasetsiri van het Programma voor Zuidoost-Aziatische Studies van de Thamassat-universiteit in Bangkok.

Milieugroepen en andere organisaties in de regio vrezen dat het van kwaad naar erger gaat. De zes regeringen werken aan wegen die Vietnam met Birma en de Chinese provincie Yunnan met de Mekongdelta moeten verbinden en hebben ook een scheepvaartakkoord op stapel gezet, maar houden te weinig rekening met de negatieve effecten van grote infrastructuurwerken en de snelle economische integratie, zeggen de critici.

De ngo’s zetten in op actie-onderzoek om het tij te keren. Milieugroepen helpen vissers of boeren eigen onderzoeken op te zetten om sussende milieurapporten van hun regering of van grote financiële instellingen te weerleggen. Op basis van een dergelijk onderzoek zag de Thaise regering vorig jaar af van het weghalen van rotspartijen bij de stroomversnellingen van Khon Pi Luang, een belangrijke paaigebied. Thaise groepen proberen nu bondgenoten in Cambodja en andere buurlanden op te leiden om ook eigen onderzoeken te voeren en met die resultaten een einde te maken aan het gebruik van dynamiet om de vaargeul uit te diepen. Ook Birma en Laos zijn de voorbije jaren met die radicale methode hindernissen in de Mekong te lijf gegaan. (PD)