Medellin zweeft tussen hoop en angst

De huizen in wijk Comuna 13, aan de rand van Medellin, zijn geïmproviseerde constructies van bakstenen en beton. Net naast deze zone van absolute ellende bevindt zich het Parque Biblioteca Presbítero José Luis Arroyave, een nieuw complex met een bibliotheek, tentoonstellingscentrum en gemeenschapscafé. Van hier zie je ook de nieuwe kabelbaan, die de reistijd voor de bewoners in de heuvels aanzienlijk verkort.
Het stadsvernieuwingsproject, dat gebaseerd is op gelijkaardige initiatieven in Brazilië, is opgezet door voormalig burgemeester Sergio Fajardo (2004-2007), nu running mate van de groene presidentskandidaat Antanas Mockus. Fajardo kreeg  samen met directeur stadsprojecten Alejandro Echeverri de Curry Stone Design Prize voor hun “gedurfde en ambitieuze plan van openbare werken” dat de “armste wijken nieuw leven inblies.”
“We wilden we dit project opzetten in een zone die zwaar getroffen is door geweld en armoede”, zegt projectmedewerker Mauricio Mejía. “We wilden de openbare ruimte redden en de bevolking hiervan laten profiteren.”

Paradox

Niettemin blijft Medellin een paradox. Enerzijds een bruisende stad vol groen en moderne architectuur, anderzijds een plaats waar mensen fluisteren als ze het over criminelen hebben en niet eens hun naam durven uit te spreken.
De eerste drie maanden van 2010 steeg het aantal moorden in Medellin met 54 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.
Op nauwelijks enkele stappen van het Parque Biblioteca blijven drugsbendes hele wijken controleren. “Het is een oorlog waar de straffeloosheid heerst”, zegt een vrijwilliger van een kerk die gedurende jaren actief was in de armste wijken van Medellin. “Er heerst stilte, angst, de mensen kunnen niet praten over wat er aan de hand is.”

Bloedbaden

In 1997 richtte Carlos Castaño de extreemrechtse paramilitaire AUC op, een tegengewicht voor de linkse guerrillagroepen FARC en ELN. Tijdens de bloedigste jaren van de Colombiaanse burgeroorlog was het de AUC en niet het Colombiaanse leger die de FARC en het ELN uit de wijken rond Medellin kon verdrijven.
Omdat de AUC in verband werd gebracht met bloedbaden in heel het land, begon de regering in 2002 met een ontwapeningsproces in ruil voor strafvermindering voor wie zijn misdaden bekende. Castaño zelf werd vermoord in april 2004, wellicht in een intern dispuut rond de steeds grotere betrokkenheid van de AUC bij de drugshandel.

Chaotisch

Vooral in Medellin verliep de demobilisering van de AUC bijzonder chaotisch en gewelddadig, onder meer als gevolg van de nauwe banden tussen de AUC-top en het drugskartel van Medellin. De plaatselijke overheid noemt de demobilisering in de stad een klucht. AUC-kopstuk Diego Murillo Bejarano, alias Don Berna, ontpopte zich tot de topcrimineel in Medellin.
Wie tegen Murillo Bejarano durfde in te gaan, moest het met zijn leven bekopen. Verscheidene gemeenschapsleiders, zoals Haider Ramírez, van Comuna 13, en Alexander Pulgarín, van La Sierra, werden vermoord.

Interne machtsstrijd

Toen Murillo Bejarano samen met andere AUC-leiders aan de Verenigde Staten werd uitgeleverd, ontstond grote verdeeldheid tussen de drughandelaars. In september vorig jaar werd een van de leiders, Fabio León Vélez Correa, alias Nito, vermoord.  Volgens de inwoners van Medellin is de interne machtsstrijd die daarop volgde, de oorzaak van het stijgende geweld.
Ook al groeit er hoop in steden als Medellin, de niet voltooide demobilisering van de extreemrechtse milities en de blijvende dreiging van linkse rebellen betekenen een enorme uitdaging voor de volgende president van Colombia. Op 20 juni, bij de tweede stemronde, weten we wie dat is: ex-defensieminister Juan Manuel Santos of Antanas Mockus, voormalig burgemeester van Bogota.