Kunnen China en India groei op eigen kracht volhouden? (*)

De Chinese economie profiteert van de forse kapitaalinjecties en andere steunmaatregelen waarmee de regering de crisis te lijf gaat. China kondigde in november vorig jaar aan meer dan 400 miljard euro te willen uittrekken voor de bouw van nieuwe wegen, ziekenhuizen, scholen en sociale woningen, andere openbare investeringen en opleidingen voor werklozen. Er kwamen ook belastingverminderingen voor bedrijven, terwijl de Chinese consumenten blij gemaakt werden met schrootpremies en belastingverminderingen voor de aankoop van nieuwe, energiezuinige auto’s. Als China dat relancebeleid voortzet en de groei in de rijke landen niet te lang op zich laten wachten, kan China voor 2010 zelfs een groeicijfer van ongeveer 9 procent verwachten, voorspellen de Aziatische Ontwikkelingsbank en het IMF.
Ook India veert sneller op dan verwacht. Volgend jaar acht de Aziatische Ontwikkelingsbank een groei van 7 procent mogelijk, terwijl het IMF het bij 6,4 procent houdt. Het omvangrijke relanceplan dat de Indiase regering in het kader van haar begroting voor 2009 aankondigde, wekt vertrouwen. India legt snelwegen aan en investeert onder meer ook in dammen en dijken om het overstromingsgevaar in laaggelegen gebieden te verminderen. Maar het land zet vooral in op steunmaatregelen voor de arme stedelijke bevolking en een programma dat de plattelandsbevolking aan werk moet helpen. De strijd tegen de armoede is voor India dan ook een nog grotere uitdaging dan voor China. Meer dan 600 miljoen Indiërs moeten rondkomen met minder dan 2 dollar (1,4 euro) per dag.
De Indiase bedrijfswereld reageerde ontgoocheld omdat er voor haar relatief weinig uit de bus kwam en omdat de regering geen haast maakt met een verdere liberalisering van de Indiase economie. In september kon India wel 4,3 miljard dollar lenen van de Wereldbank. Bijna de helft van dat geld moet de Indiase banken helpen hun kredietverlening op peil te houden; met de rest worden grote infrastructuurprojecten gefinancierd.

Export is Chinese achilleshiel

China lijdt onder de scherpe daling van de import in veel rijke landen. De eerste acht maanden van dit jaar liep de Chinese export met ruim een vijfde terug in vergelijking met vorig jaar. De indrukwekkende groeiversnelling die China in het tweede kwartaal deed optekenen, komt helemaal op rekening van de forse binnenlandse investeringen en de toename van de binnenlandse consumptie.
De verzwakking van de export heeft enorme sociale gevolgen. Bij het uitbreken van de crisis verloren ongeveer 20 miljoen interne migranten hun baan in de Chinese steden. Ze keerden terug naar het platteland, waar helemaal geen werk is. Volgens de Chinese overheid is het merendeel van de migranten inmiddels alweer naar de steden getrokken, maar buitenlandse experts schatten dat zeker de helft van hen nog naar werk zoekt, terwijl de anderen minder verdienen dan voordien. De massale investeringen in infrastructuur zullen nog jarenlang een positief effect hebben, maar de vraag is wat er met de binnenlandse vraag gebeurt als alle andere steunmaatregelen aflopen. 
De evolutie van de Chinese auto-industrie weerspiegelt het dubbele gevoel waarmee veel Chinese ondernemers zitten. Dankzij de steunmaatregelen lijkt de autoverkoop in China dit jaar met 35 procent omhoog te gaan schieten. De eerste helft van dit jaar werden er in China meer auto’s verkocht dan in de VS. De Chinese bedrijven proberen hun regering er nu van te overtuigen ook volgend jaar vast te houden aan de subsidies en belastingverminderingen. Niemand waagt te voorspellen hoe sterk de terugval zal zijn als dat niet gebeurt.
Intussen verdringen buitenlandse merken zich wel om te investeren in China. Ford kondigde op 25 september aan dat het een half miljard dollar gaat investeren in een derde assemblagefabriek in China. Volkswagen meldde eerder dat het tussen nu en 2011 4 miljard euro wil investeren in China. Chinese autobouwers kopen intussen buitenlandse merken op om de nodige technologie in huis te krijgen om hun exportkansen te vergroten.
Het is de vraag of die ontwikkelingen in de juiste richting gaan. Volgens een recente Chinese studie kan de Chinese welvaart enkel blijven toenemen als het land een energiezuinige en koolstofarme economie krijgt. Als het Chinese verbruik van energie blijft toenemen zoals de voorbije 30 jaar, heeft China volgens de studie tegen 2050 27 miljard ton steenkoolequivalent nodig, ruim 10 miljard ton meer dan de hele wereld vorig jaar verbruikte.
Volgens de wetenschappers die aan de studie werkten, zijn er echter ook scenario’s denkbaar waarbij China inzet op energie-efficiëntie en koolstofarme ontwikkelingen. Volgens die scenario’s zou China zijn energieverbruik en uitstoot aan broeikasgassen kunnen stabiliseren en zelfs terugdringen. Daarvoor zijn wel technologie en financiële steun uit het buitenland nodig. De overstap naar een koolstofarme economie zou het land ongeveer 100 miljard euro per jaar extra kosten. China investeert nu al wel in milieuvriendelijke technologie – onder meer in de automobielsector – maar dat zal op een veel grotere schaal moeten gebeuren. China heeft er wel de middelen toe. Het land boekte de eerste helft van 2008 nog een groot begrotingsoverschot en heeft een deviezenvoorraad van ruim 2000 miljard dollar.

Indiase outsourcing sputtert

Ook India lijdt onder de internationale recessie. De eerste helft van dit jaar viel de Indiase uitvoer met een derde terug in vergelijking met vorig jaar. In de textielsector, in diamantslijperijen en in allerlei ambachtelijke sectoren gingen miljoenen banen verloren. Zonder een herstel van de internationale vraag kan India een beter groeicijfer voor volgend jaar vergeten, zegt de Aziatische Ontwikkelingsbank.
Onder meer de outsourcing-sector, de groeimotor van de moderne Indiase economie die de voorbije tien jaar 45 procent van de nieuwe banen in de steden creëerde, sputtert. Opdrachtgevers in de VS en Europa moesten gas terugnemen, al is outsourcing een voor de hand liggende techniek om de kosten verder terug te dringen. De sector, met bedrijven als Infosys en Tata Consultancy Services, was vorig jaar goed voor 32 miljard euro aan exportinkomsten. Volgens een studie van McKinsey en de Indiase IT-lobby Nasscom zal de sector er door de crisis niet in slagen dat bedrag in 2010 zoals eerder verwacht op te trekken tot 46 miljard euro. Wanneer dat cijfer nu bereikt wordt, zal afhangen van het herstel in de westerse landen, maar ook van de mate waarin recente protectionistische tendensen weer afnemen.
Indiase IT-bedrijven zijn momenteel blij met de groeiende opdrachten van Indiase telecommunicatiebedrijven. Die maken de achteruitgang van de exportgroei lang niet helemaal goed, maar vormen wel de aanzet van een nieuwe inkomensstroom die meer zekerheid biedt. De binnenlandse vraag blijkt overigens ook in het algemeen goed stand te houden. Vooral op het platteland blijft de verkoop van bromfietsen en andere voertuigen toenemen, een indicator van de gezondheid van de plaatselijke economie.
Anders dan China kan India niet lang doorgaan met forse overheidsuitgaven om de gevolgen van de crisis binnen de perken te houden. Het Indiase begrotingstekort loopt dit begrotingsjaar (april 2009 tot maart 2010) waarschijnlijk op tot 6,8 procent van het bruto binnenlands product. De Indiase regering heeft al aangegeven het tekort te willen beperken tot 5,5 procent in 2010 en 4 procent in 2011. Een bijkomend probleem is dat de overheid door haar daadkracht private investeerders de pas dreigt af te snijden.
* Dit is een artikel in de vijfdelige reeks ‘Uitwegen uit de crisis’. IPS belicht deze en volgende week hoe landen in Azië, Latijns-Amerika en Afrika uit de crisis komen, hoe duurzaam de wereldwijde relance-inspanningen zijn en welke invloed de crisis heeft op de strijd tegen de klimaatverandering.