Krijgt Bolivia een cocaboer als president?

Het zwalpende Zuid-Amerikaanse land kiest op vier december een nieuw staatshoofd. De vorige president, Carlos Mesa, trad op 7 juni af na aanhoudende sociale protesten. Daarin speelde Morales een belangrijke rol, net als bij de onlusten die in 2003 de positie van de toenmalige president Gonzalo Sanchez onhoudbaar maakten. Vice-president Mesa werd daarna door het parlement als nieuw staatshoofd geïnstalleerd, zonder verkiezingen.

Morales moest het bij de presidentsverkiezingen van 2001 maar nipt afleggen tegen Sánchez de Lozada. Hij is de hoop van alle voorstanders van radicale beleidswijzigingen om de sociale problemen van het land op te lossen. Bij de protesten van 2003 en van dit jaar stond hij schouder aan schouder met linkse partijen, de inheemse beweging, de vakbonden en andere sociale bewegingen.

Volgens de recentste opiniepeiling kan Morales in een eerste kiesronde op 14 procent van de Bolivianen rekenen. De cementbaron Samuel Doria Medina, de voorzitter van de partij Nationale Eenheid (UN), en de voormalige president Jorge Quiroga (2000-2001), die nog geen partij achter zich heeft, halen voorlopig elk 17 procent. Een vierde kandidaat, de voorzitter van de conservatieve partij Nueva Fuerza Republicana, Manfred Reyes Villa, krijgt maar drie procent van de respondenten achter zich. De peiling werden enkel in vier grote steden uitgevoerd. Waarschijnlijk ligt het aantal onbesliste kiezers nog erg hoog.

Doria Medina en Quiroga richten hun pijlen voorlopig op Morales. Ze rekenen erop dat de meerderheid van de bevolking niet opgezet is met de protestacties waarmee Morales en zijn bondgenoten de voorbije jaren probeerde te wegen op het beleid.
In één van zijn eerste verklaringen als kandidaat stelde Quiroga dat de Bolivianen de keuze hebben tussen de rechtsstaat of een staat waar de willekeur regeert. Volgens hem gaan de protestbewegingen van de voorbije maanden uit van een voorbijgestreefd radicalisme.

Doria Medina belooft de Bolivianen dat hij als president alles in het werk zal stellen om de blokkade van grote verkeerswegen te verhinderen. Dat actiemiddel legde het land in mei en juni bijna drie weken lam, tot Mesa de handdoek in de ring gooide. Overige protestvormen wil Doria aan wettelijke beperkingen onderwerpen. De zakenwereld in La Paz, het milieu van Doria Medina, schat dat de blokkades en betogingen die aanleiding gaven tot het vertrek van Mesa, het arme land meer dan 80 miljoen euro hebben gekost.

Maar de presidentsverkiezingen gaan over veel meer dan over politieke strategieën en openbare orde. De vakbonden, inheemse groepen en kleine boeren die in mei en juni massaal op straat kwamen, vinden dat de staat te weinig doet om de bittere armoede van de meerderheid van de bevolking te verlichten. De Boliviaanse olie- en gasvoorraden zijn daarbij een symbooldossier geworden. Op Venezuela na heeft Bolivia de rijkste aardgasvoorraden van heel Zuid-Amerika. De betogers eisten de hernationalisering van de olie- en gasvelden, of ten minste een forse verhoging van de royalty’s die buitenlandse ondernemingen moeten betalen voor de exploitatie ervan.

Van hun kant sturen zakenlui en grootgrondbezitters uit het relatief welvarende oosten van het land aan op meer regionale autonomie. Ze eisen met name dat de regio’s meer zeggenschap krijgen over aardgas- en olievoorraden in hun bodem. Toevallig gaat het leeuwendeel daarvan schuil in de ondergrond van het oosten van het land.

Misschien verkijken de andere kandidaten zich op de kans die Morales maakt. Volgens de socioloog Joaquín Saravia kalft de aanhang van Morales af bij de middenklasse die hem bij de verkiezingen van 2001 nog steunde als een alternatief voor het opportunisme van de traditionele partijen. In een beleid dat echt ten goede komt aan de verarmde meerderheid van de bevolking, is die groep volgens Saravia niet geïnteresseerd.

Bovendien is links in Bolivia volgens Saravia verdeeld. Objectieve medestanders van Morales als de secretaris van de Boliviaanse Arbeiderscentrale Jaime Solares, de leider van de volksbeweging van de armenstad El Alto, Abel Madani, en Felipe Quispe, de voorman van de inheemse beweging Pachakuti, verschillen van mening met de presidentskandidaat over de strategie die progressief Bolivia nu moet volgen en over de prioriteiten die daarbij gelden. (PD)