Japan vaart eigen koers in gesprekken met Noord-Korea

De andere landen, de Verenigde Staten, Rusland, Zuid-Korea en China, proberen sinds maandag Noord-Korea over te halen inspecties en verificatie toe te laten als onderdeel van een ‘ontwapening-voor-hulp-overeenkomst’.

Japan staat erop de gesprekken te gebruiken om een kwestie op te lossen die het als prioriteit beschouwt: de ontvoering van Japanse burgers door Noord-Korea tijdens de jaren van de koude oorlog. “De VS zetten Japan onder druk om die kwestie te laten rusten, omdat de VS erg gebrand zijn op een diplomatiek succes”, zegt Art Brown, veiligheidsadviseur en voorheen werkzaam bij de Amerikaanse inlichtingendienst CIA.

Slechts zestien van de ontvoerden - die gekidnapt werden om getraind te worden als spion - zijn bekend bij de Japanse regering. Die vermoedt echter dat er ongeveer tachtig Japanners zijn ontvoerd. In 2006 gaf de Noord-Koreaanse regering de ontvoering van dertien Japanners officieel toe.

Uitspelen

Volgens Brown is de focus van Washington ook beperkt. Die zou het bestaande Noord-Koreaanse wapentuig en het uraniumverrijkingprogramma dat verkregen werd via Pakistan en de spionageactiviteiten van kerngeleerde Abdul Qadeer Khan, negeren.

Pyongyang is meer dan bereid om mee te doen aan de gesprekken, omdat het land een kernmacht wil blijven. “De zespartijenbesprekingen zijn niet productief in de zin dat het land nucleair ontwapend zal worden”, zegt Brown.

Andrew Horvat, Japan-deskundige en gastprofessor aan de Tokio Keizai Universiteit, ziet dat anders. “Alleen al vanwege het feit dat de partijen met elkaar praten, kun je de besprekingen succesvol noemen. In de diplomatie is het proces vaak het doel.”

Horvat wijst erop dat er in dit deel van de wereld geen multilaterale organisaties zoals de NAVO of het Europees Parlement zijn om de vrede te bewaren. “Alleen de zespartijenbesprekingen komen enigszins in de buurt van wat je een internationale, regionale organisatie ter bevordering van de veiligheid in Noordoost-Azië zou kunnen noemen”, zegt Horvat. “Als dit overleg niet zou bestaan, zou Noord-Korea vrij zijn om elk van de deelnemers afzonderlijk te praten en de ene partij tegen de andere uit te spelen, zoals dat in het verleden gebeurde.”

Chinese rol

Ook Horvat erkent dat Japan heel anders in de gesprekken zit dan de overige landen. “Voor Japan zijn de gesprekken niet heel gunstig”, zegt hij. “Ze dreigen de waarde van de alliantie tussen Japan en de VS te ondergraven. Van die relatie heeft Japan veel voordeel ondervonden; ze bood veiligheid tegen relatief lage kosten en met een laag risico voor Japan zelf.”

Japan zou volgens Horvat waarschijnlijk het gelukkigst zijn zonder de gesprekken. Het op de agenda zetten van de ontvoeringskwestie is in het belang van Japan, dat liever niet ziet dat de systemen uit de koude oorlog instorten in de regio.

De gesprekken gaan ook tegen de Japanse belangen in omdat ze de schijnwerpers zetten op de centrale rol van China, dat optreedt als gastland en dat solide relaties onderhoudt met de andere partijen. Japan onderhoudt geen diplomatieke betrekkingen met Noord-Korea. Sommige creatieve diplomaten in Tokio probeerden een opening te creëren ten opzichte van Pyongyang, maar zij werden onder druk gezet door conservatieve nationalisten. Die willen de ontvoeringskwestie gebruiken om de relatie met Noord-Korea onder spanning te houden en de sfeer van de koude oorlog in stand te houden.

“Het idee is om de banden tussen de VS en Japan te bewaren en de ontwikkeling van een multilaterale veiligheidsstructuur in Noordoost-Azië te dwarsbomen”, zegt Horvat. Die Japanse strategie werd onder meer duidelijk toen het land de ontvoeringskwestie opvoerde als reden om Noord-Korea voedselhulp en olie te weigeren. De levering daarvan was overeengekomen door de partijen.