Guerrillagroepen steken de kop op in Mexico

De Zapatisten, een guerrillabeweging in de Zuid-Mexicaanse staat Chiapas is een van de bekendste rebellengroepen in Mexico. Maar sinds kort duiken ook minder bekende groeperingen op. Hoewel de regering beweert dat die groepen geen bedreiging vormen, waarschuwen waarnemers dat zij zich achter de schermen voorbereiden op gewelddadige acties.

Een van de groepen, het tot voor kort vrijwel onbekende Revolutionaire Gewapende Volkscommando Thuisland op de Eerste Plaats, eiste onlangs de verantwoordelijkheid op voor de moord op een oud-aanklager in de zuidwestelijke staat Guerrero. Het slachtoffer zou het brein zijn geweest achter een bloedbad dat in 1995 werd aangericht onder een groep kleine boeren. We doen een beroep op de bevolking van Mexico om de rechtvaardigheid te herstellen, een einde te maken aan straffeloosheid en degenen die verantwoordelijk zijn voor het neoliberale model van de vuile oorlog, nu en in het verleden, te straffen, aldus de groep in een verklaring, waarin gedreigd wordt met meer moorden.

Tussen 2000 en mei van dit jaar, werden in totaal 23 individuen die banden zouden hebben met gewapende groepen, gearresteerd, meldt het Mexicaanse ministerie van Defensie. Maar de regering van president Vicente Fox houdt vol dat de bendes geen enkele bedreiging vormen voor de veiligheid van het land.

Marcelo Riofrío, deskundige op het gebied van guerrillabewegingen, ziet dat anders. Het gaat om radicaal linkse, gewapende groeperingen die actief bezig zijn, maar nog in een voorbereidingsfase verkeren. Jorge Fernández, een journalist die goed ingevoerd is in de problematiek, deelt de mening van Riofrío. Volgens hem zijn de groepen in staat de samenleving te ontwrichten, omdat ze bewapend zijn en over geld beschikken. Dat wordt hoofdzakelijk verkregen door losgeld te eisen bij ontvoeringen.

Het Mexicaanse Federale Onderzoeksbureau registreerde 549 ontvoeringen sinds 2002. Volgens academische bronnen en sociale organisaties, ligt het aantal echter veel hoger omdat slechts 10 procent ervan gemeld wordt bij de politie. Juist bij ontvoeringen die niet gemeld worden, gaat het vaak om acties van gewapende groepen.

In 2001 vroegen de leiders van de Zapatistische guerrillabeweging EZLN openlijk aan andere guerrillagroepering om een vrije doortocht en strategische steun bij hun reis van Chiapas naar Mexico-stad. De Zapatisten wilden een beroep doen op het Congres om een wet aan te nemen over rechten en autonomie voor de inheemse bevolking.

De Zapatisten deden voor het eerst van zich spreken in 1994. Ze eisten toen gerechtigheid voor de inheemse bevolking van Mexico. Dat leidde tot schermutselingen met het leger. Na twee weken besloot de toenmalige president Carlos Salinas (1988 - 1994) een eenzijdig staakt-het-vuren af te kondigen. Sindsdien streven de Zapatisten naar een vreedzame politieke oplossing. De vredesbesprekingen tussen de Zapatisten en de regering werden in 1996 echter afgebroken. Na een paar jaar vrijwel te zijn weggeweest van het toneel, kwamen ze vorige maand opeens met een serie communiqués waarin plannen werden aangekondigd om een alliantie te gaan vormen met het ware links.

Een aantal onderzoekers vermoeden dat de Zapatisten zijn voortgekomen uit de Nationale Bevrijdingskrachten (FLN), een Marxistisch-Leninistische groepering die begin jaren tachtig uiteenviel. ‘Subcomandante Marcos’, de beroemdste vertegenwoordiger van de Zapatisten, zou eerder lid geweest zijn van de FLN. Volgens Riofrío speelden oud-leden van de FLN ook een rol bij het tot stand komen van andere guerrillabewegingen.

In een studie van het Centrum voor Historisch Onderzoek naar Gewapende Bewegingen, wordt beweerd dat vertegenwoordigers van verschillende guerrillabewegingen in 1993 bijeenkwamen in de staat Puebla om een gezamenlijke strategie uit te stippelen. Verschillen van inzicht leidden tot de ‘solo-actie’ van de EZLN in 1994.

Een van de guerrillagroepen die openlijk kritiek uit op de Zapatisten, is het Revolutionair Volksbevrijdingsleger (EPR). Het EPR is in tegenstelling tot de Zapatisten, voorstander van een gewapende strijd. EZLN-woordvoerder Subcomandante Marcos is volgens hen geen guerrillastrijder, maar eerder een schrijver en een expert in het manipuleren van de media.

Interne conflicten leidden in 2000 tot een scheuring in de EPR waaruit het Revolutionair Volksopstandelingenleger en andere kleine groepen ontstonden. Allemaal met het doel om de strijd aan te gaan met kapitalisme en imperialisme. Over het exacte aantal aanhangers van deze groeperingen is weinig bekend. Wel is bekend dat de meeste aanhangers campesinos uit arme regio’s in de zuidelijke staten Guerrero en Oaxaca zijn, staten die grenzen aan Chiapas.

Schrijver Rogelio Montemayor, die zegt sympathisant de zijn van de EZLN, acht het zeker niet uitgesloten dat guerrillagroepen gewapende aanvallen gaan uitvoeren. Aan de factoren die destijds leidden tot het ontstaan van de groepen - armoede, geweld en onderdrukking - is met name in het zuiden nog steeds weinig veranderd, zegt hij.

De laatste negen jaar trokken zo’n twaalf guerrillagroepen de aandacht met diverse, relatief kleine acties. Het zou heel goed kunnen dat de groepen die de acties opgeëist hebben, allemaal bestaan. Zij kunnen op een zeker moment, ik denk dan met name aan de periode voorafgaand aan de verkiezingen in juli volgend jaar, besluiten om met acties te komen die meer impact hebben. (JS/MM)