Democratie nog ver te zoeken in Nepal

Gyanendra stuurde op 1 februari de regering naar huis omdat die er de afgelopen jaren niet in slaagde de maoïstische opstand de kop in te drukken. Hij vroeg zijn onderdanen drie jaar tijd om orde op zaken te stellen in het land. De koning zei de meerpartijendemocratie te willen bevorderen door de rust in het land te herstellen. Maar zes maanden later vragen de Nepalezen zich af waar het naartoe gaat met het land. Na een opeenvolging van wetsveranderingen lijkt het erop dat Gyanendra geen spaander meer heel wil laten van het liberaal-democratische systeem dat ontstond nadat zijn broer, de vermoorde koning Birendra, begin jaren negentig toegaf aan eisen voor meer democratisering.

Eerder deze maand amendeerde de regering de Ambtenarenwet. Rijksambtenaren mogen zich nu niet meer verenigen in vakbonden, lager personeel kan worden ingehuurd op contractuele basis en hoger personeel mag voor onbepaalde tijd in reservepools worden geplaatst, in plaats van maximaal een maand. In de aangepaste wet zijn ook regels die het in dienst nemen van vrouwen, dalits (kastelozen) en leden van inheemse bevolkingsgroepen moeten bevorderen, geschrapt.

Vorige maand meldde de Kathmandu Post dat de door de koning samengestelde ministerraad een nieuwe gedragscode voor niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) heeft goedgekeurd. Hoewel de inhoud van die wetswijziging niet openbaar is gemaakt, gaat het de raad volgens Shanta Lal Mulmi van de Federatie van NGO’s in Nepal om een betere controle van de organisaties en niet om hun werk te vergemakkelijken. De federatie telt 2.600 leden.

Gyanendra voerde ook nieuwe regels voor de media in. Nadat de staat van beleg op 30 april was opgeheven, bleven de beperkingen voor de media intact. Kritische geluiden over de regering keren slechts langzaam terug in de particuliere media. De verklaringen van de maoïsten, die het grootste deel van het platteland controleren, krijgen nauwelijks aandacht.

De overheid plaatst geen advertenties meer in particuliere media, waardoor een belangrijke bron van inkomsten is weggevallen. Journalisten worden in de gaten gehouden en soms ondervraagd door lokale overheidsfunctionarissen en veiligheidsdiensten. In het hele land zijn de uitzendingen van FM-radiostations nog steeds verboden. Voor veel Nepalezen in afgelegen gebieden is dat een belangrijke nieuwsbron.

De nieuwe ministers zeggen dat nog steeds geen besluit is genomen over nieuwe mediawetgeving, maar Adhikary vreest dat de persvrijheid drastisch aan banden gelegd zal worden. Die dreiging leidt tot zelfcensuur bij journalisten. Mensen wennen aan die gecensureerde manier van verslaggeving en gaat die na een tijdje als de norm zien, zegt Adhikary.

Vorige week suggereerde een hoge politicus dat de koning plannen heeft om langer dan de beloofde drie jaar aan de macht te blijven. Zijn activiteiten gedurende de afgelopen zes maanden laten zien dat de koning meer tijd nodig heeft voor zijn plannen, zei Madhav Kumar Nepal, algemeen secretaris van de Communistische Partij van Nepal (Verenigde Marxisten-Leninisten). De koning zal de komende drie jaar weinig heel laten van de democratie, voorspelde hij in de lokale media.

De communisten maken deel uit van de alliantie van zeven partijen die oppositie voert tegen de koning en die nieuwe vredesbesprekingen met de maoïsten wil. De maoïsten strijden al tien jaar voor een republiek. Ministers in de regering waarschuwen dat dergelijke besprekingen ertoe kunnen leiden dat ook de partijen die in dialoog gaan als terroristen worden gebrandmerkt. Desondanks vonden deze week de eerste gesprekken plaats tussen lokale partijleiders en de maoïstische rebellen.

De Kathmandu Post berichtte vrijdag dat vertegenwoordigers van het nieuwe mensenrechtenkantoor van de Verenigde Naties in de hoofdstad ook in gesprek zijn met de maoïsten. Die gesprekken zouden gaan over schendingen van de mensenrechten door de rebellen.

Volgens S.D. Muni, een deskundige van de Jawaharlal Nehru Universiteit in de Indiase hoofdstad New Delhi, is de machtsgreep van Gyanendra niet in de eerste plaats ingegeven vanuit de wens om de maoïstische opstand de kop in te drukken. Waarschijnlijk wil de koning het Panchayat-systeem dat bestond voordat de democratie werd ingevoerd, herstellen onder een andere naam, zegt hij.
Gyanendra zou een diepgeworteld geloof bezitten dat de koning het middelpunt van de Nepalese samenleving hoort te zijn en dat democratie en monarchie niet samengaan. Die illusie moet doorbroken worden, door het Nepalese volk en de internationale gemeenschap, zegt Muni.

Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zette vorige week een stap in die richting door de Koninklijke Commissie voor Controle van Corruptie (RCCC) die oud-premier Deuba veroordeelde, een door de koning ingestelde, onrechtmatige organisatie te noemen. Studenten in Kathmandu lieten hun ongenoegen over de gang van zaken op gewelddadiger wijze merken. Na het besluit van de RCCC staken ze autobanden en brand en gooiden ze stenen naar patrouillerende politieagenten. Ze eisten ook de vrijlating van studentenleider Gagan Thapa die werd opgepakt op beschuldiging van opruiing omdat hij leuzen tegen de monarchie zou hebben geroepen. (JS/PD)