De grenzen van Het Debat

Deze keer moesten we het wel zonder Barnard stellen. In zijn plaats gingen Wim Van Rooy (‘De Malaise van de Multiculturaliteit’) en Tom Naegels (‘Los’ en ‘Beleg’, columnist De Standaard) in alle stilte met elkaar in debat. Niemand die kwam protesteren, geen burgemeester die het juridisch apparaat inzette, geen spoor van paniekerige analyses in de kranten of op TV nadien. Deze keer hadden enkele van deze reacties nochtans niet geheel misstaan.
Laat ik voor alle duidelijkheid meteen al meegeven dat dit geen muilkorf operatie is. Ik ben voor de vrijheid van meningsuiting. De Winter, Barnard, Van Rooy, Van Istendael en konsoorten mogen van mij allemaal zeggen wat ze willen. Ik ben dus ook geen voorstander van het cordon sanitair maar wel een fan van elk geweldloos protest tegen hun ideeën. Als actief pluralist en radicaal democraat geloof ik in het bestaansrecht van fundamenteel verschillende ideeën. Als overtuigd humanist dwing ik mezelf bovendien om de islamofobie, xenofobie en racisme als ideologieën los te koppelen van de mensen die deze meningen bewust of onbewust aanhangen of uitdragen. Het is deze loskoppeling die me dwingt om het debat en de dialoog gaande te houden en mezelf te pijnigen door naar debatten te gaan waar voornamelijk blank (doorgaans mannelijk) Vlaanderen zich buigt over de multiculturele samenleving.
Deze keer kwam mijn zelfopgelegde ethos wel danig onder druk te staan. Zelden ben ik een discours tegen gekomen als dat van Wim Van Rooy. Niet omdat hij dingen zei die ik nooit eerder heb gehoord. Wel omwille van zijn intellectueel obscurantisme (zodanig met woorden, feiten en namen smijten dat de lezer of toehoorder ondergesneeuwd geraakt en geen kans ziet om in te pikken op de essentie van het verhaal) en de pure afkeer waarmee hij zijn standpunten ventileerde en vorm gaf. Mijn interesse in zijn – zeer dunne – argumentatie maakte al gauw plaats voor een fixatie op zijn persoon: “Wat drijft deze man om zo’n intellectualistische haat te spuien? Zou hij zelf geloven wat hij daar zegt, of schept hij gewoon een kwaadaardig genoegen in het provoceren? Wat zou hij antwoorden als ik hem vroeg om zijn ideeën te onderscheiden van het gedachtegoed van de nazi’s ten aanzien van de Joden?”
Aan het begin van de avond had Tom Naegels ons al attent gemaakt op deze neiging: De twee kampen in het debat die elkaar herleiden tot de meest diabolische figuren die de geschiedenis hen aanbiedt. “Reductio ad Bin Laden” (alle moslims zijn terroristen) en “reductio ad Hitler” (alle Vlaamsbelangers en Islambashers zijn neo-nazi’s) noemde hij het in de taal van Bart De Wever.
Laat ik deze valkuil hier proberen te vermijden, en me niet blindstaren op de persoon van Van Rooy. Ik zal jullie ook niet vervelen met een mooi opgebouwde argumentatie waarom ik Van Rooy’s discours fascistoïde en racistisch vind. Hij heeft het al vaak genoeg gehoord, net als het optreden van Sharia 4Belgium zou het te goed passen in zijn kruistocht tegen die politiek correcte linkse rakkers die bij de minste kritiek op de Islam “racisme!” schreeuwen, en naar het schijnt is het ook de ultieme dialoogdomper.
In plaats daarvan maak ik liever van de gelegenheid gebruik om hem te bedanken, en wel oprecht zelfs. Dankzij Wim Van Rooy heb ik sinds kort – voor mezelf althans – mijn standpunt over de grenzen van het debat en de vrijheid van meningsuiting kunnen scherpstellen. Ik kon niet meteen de vinger op leggen wat me zo overstuur maakte in zijn discours, maar tegen het einde van het debat had ik eindelijk door: het was de onverbloemde aanzet tot haat die er uit sprak.
Van Rooy trok namelijk niet enkel van leer tegen een bepaalde ideologie of een systeem ( ‘de’ Islam), –  hetgeen zijn volste recht is als overtuigd atheïst – , hij waarschuwde ons ook voor de mensen zelf (‘de’ Moslims), en met name degenen waar we tot nog toe nog niet bang voor waren: onze buurman, die op-het-eerste-zicht vriendelijke Moslim. “Zolang je het met hem over huisje tuintje boompje hebt lijkt alles OK, maar eens je daar buiten treedt kom je de monolithische Islam tegen. Denk je dat er geen vriendelijke Nazi’s of Stalinisten waren?” Hij had het herhaaldelijk over de culturele psyche van de Moslims, het belang van het historisch  (de Moren en hun reconquista) en internationaal (minstens tot in Saudi Arabië)  perspectief om te begrijpen dat de Islam sinds haar ontstaan 1400 jaar geleden niets dan slechts heeft voortgebracht. “Als je dat niet weet, praat je in een vacuüm en dan denk je ‘dat is een fijne man’” en “Overal waar ze ook komen [de Moslims] maken ze de cultuur kapot.”
Moest ik deze logica betrekken op mezelf, dan heb ik als kind van de Afrikaanse diaspora, in principe een vrijgeleide om, steunend op wat de geschiedenis me leert, alsook wat ‘de Westerlingen’ overal ter wereld vandaag nog uitsteken (net als Van Rooy vind ik genoeg selectief materiaal om dit ‘academisch’ te stofferen), elke blanke Belg over de zelfde kam te scheren als wijlen Leopold II, de slavenhandelaars, oorlogszuchtige plunderaars, imperialisten en massamoordenaars. Gelukkig kreeg ik een ander stukje van de Verlichting mee. Eentje dat me aanzet tot de eeuwige dialoog en het uitgaan van het beste in de mens tot dat het tegendeel bewezen is. En zelfs dan. Want moest ik Van Rooy’s methode inzetten telkens iemand me persoonlijk of in het publieke debat probeert uit te leggen dat de kolonisatie niet alleen maar slecht was (vb. Louis Michel, 22/6 DS), dan zouden er erg weinig gesprekspartners over blijven.
Ik zal het debat dus blijven aangaan en opzoeken. Niet om het grote gelijk binnen te rijven, wel omdat we moeten samenleven, en we dus best blijven zoeken naar de formule die dit zo aangenaam mogelijk maakt. De grenzen in dat debat liggen dan niet in de gespreksonderwerpen of haar deelnemers, wel in haar intenties en effecten. Zolang iedereen mag deelnemen is alles in principe bespreekbaar. Bij het aanzetten tot haat of het zaaien van angst, op grote of kleine schaal, trek ik – in de eerste plaats voor mezelf – vanaf vandaag nog bewuster dan voorheen de lijn. Met dank aan Wim Van Rooy.