Amazonelanden kruisen de degens met biopiraten

De strijd om de cupuazú, een vrucht uit Brazilië die vergelijkbaar is met de vrucht van de cacaoplant, illustreert de driestheid waarmee ondernemingen natuurlijke rijkdommen proberen in te palmen. De Japanse onderneming Asahi Foods liet de naam cupuazú enkele jaren geleden gewoon registeren als een merknaam. Na een campagne van niet-gouvernementele organisaties kon de registratie dit jaar ongedaan gemaakt worden in Japan en Europa.

Maar het was geen geïsoleerd geval. Peru, één van acht landen die een deel van het Amazonewoud onder hun hoede hebben, heeft dit jaar enkele honderden westerse patenten geïdentificeerd waar een reukje aan zit. De bedrijven die de bescherming van die producten op basis van plantaardige bestanddelen uit de Peruaanse bossen aanvroegen, hebben zich waarschijnlijk niet gestoord aan de Peruaanse wetgeving terzake. In eerste instantie zal Peru een drietal patenten proberen te doen vernietigen waarover geen twijfel bestaat dat ze op een illegale manier tot stand zijn gekomen.

Als dat lukt, hebben we een precedent dat een echt offensief tegen de biopiraterij mogelijk maakt, zegt Santiago Roca, de voorzitter van het Peruaans Instituut voor de Bescherming van Intellectueel Eigendom. Roca nam donderdag en vrijdag in Rio de Janeiro deel aan deel aan vergadering van instellingen uit de acht Amazonelanden - Bolivia, Brazilië, Colombia, Ecuador, Peru, Venezuela, Guyana en Suriname - die over intellectueel eigendom gaan.

De acht landen willen ervaringen uitwisselen en gemeenschappelijke standpunten verdedigen in internationale onderhandelingen over intellectueel eigendomsrecht. Het gaat er vooral om collectieve rechten erkend te krijgen van plaatselijke gemeenschappen die geneeskrachtige planten of voedingsgewassen al eeuwenlang gebruiken of via kruisingen en selectie hebben verbeterd.

Peru speelt een voortrekkersrol. Uit welgeteld zeven Peruaanse oerwoudplanten hebben Amerikaanse, Europese en Japanse bedrijven een 500-tal producten gehaald die intussen wettelijk beschermd zijn, stelde een Peruaanse onderzoekscommissie vast. Bij een groot deel daarvan bestaat het vermoeden dat de producenten de Peruaanse wetgeving over de toegang tot de biodiversiteit in het land en het respect voor traditionele kennis hebben geschonden. Bedrijven die plantaardig materiaal uit het Peruaanse oerwoud willen commercialiseren, hebben voorafgaande toestemming nodig en moeten eventueel ook een vergoeding betalen aan de inheemse gemeenschappen die hen op de juiste weg zetten.

Het vooronderzoek werd in januari afgerond; nu zullen gerechtelijke instanties voor de dubieuze gevallen nagaan of er inderdaad wetten zijn geschonden. En dan zal Peru de eerste internationale procedures inleiden om omstreden patenten te doen vernietigen.

Het is een gevecht van lange adem, waarschuwt Rosalía Arteaga, de secretaris-generaal van de Organisatie van het Samenwerkingspact van de Amazone (OTCA). Maar het loont de moeite. De natuur in de Amazoneregio is onvoorstelbaar divers. Op een gemiddelde hectare van het Amazonewoud komen meer verschillende dieren en planten voor dan in heel West-Europa, zegt Arteaga. Die soortenrijkdom kan in de toekomst van onschatbare waarde blijken. (PD)