Afrikatop moet Chinees imago bijwerken

“Dit is een mijlpaal voor de samenwerking tussen China en Afrika”, zegt Xu Jinghu, directeur-generaal van het departement Afrikaanse Zaken binnen het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. Officieel viert het forum de vijftigste verjaardag van de diplomatieke betrekkingen tussen China en Afrika. Maar de snelle groei van de commerciële relaties tijdens de afgelopen zes jaar maakt de top echt relevant.

China had eind vorig jaar al voor ongeveer 5,25 miljard euro geïnvesteerd in Afrika. Het land bouwt er naarstig aan havens, bruggen, spoorwegen en wegen. China, dat zelf nog honderden miljoenen straatarme inwoners telt, staat Afrikaanse landen zachte leningen toe en maakt ook ontwikkelingshulp over. China wil absoluut de toevoer van olie en belangrijke ertsen veilig stellen die zijn snel groeiende economie nodig heeft. Vorig jaar importeerde China 38 miljoen ton olie uit Afrika - bijna 30 procent van zijn totale olie-import. De handel tussen China en Afrika is tussen 2000 en 2005 verviervoudigd, tot meer dan 31 miljard euro.

Critici vinden dat China te weinig oog heeft voor de mensenrechtensituatie in partnerlanden als Sudan. China is de belangrijkste buitenlandse investeerder in Sudan en een belangrijke koper van Sudanese olie. Maar Peking gebruikt die positie niet om de Sudanese regering te dwingen meer te ondernemen om een einde te maken aan de burgeroorlog in de westelijke provincie Darfur. Die heeft de voorbije jaren ongeveer 200.000 mensenlevens gekost. Vetomacht China verzet zich in de VN-Veilgheidsraad tegen pogingen om Sudan sancties op te leggen. In augustus onthield China zich ook bij de stemming over een resolutie om de VN het bevel over de vredesmissie van de Afrikaanse Unie in Darfur te doen overnemen.

China wijst kritiek op die houding van de hand. We houden ons aan het principe van niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden van andere landen, en dat helpt de zelfbeschikking van die landen erop vooruit, klinkt het. “De Chinese investeringen in Afrika bevorderen de economische groei, vergroten de werkgelegenheid en doen de levenstandaard toenemen”, zegt Wei Jianguo, de Chinese vice-minister van Handel.

Beschuldigingen over de “neokoloniale” houding van China getuigen van een achterhaalde Koude Oorlog-mentaliteit, vindt Shen Jiru, een expert internationale zaken van de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen. China heeft onlangs voor tien miljard yuan (bijna een miljard euro) schulden kwijtgescholden aan Afrika - “wat voor een soort van neokolonialisme is dat?” vraagt Shen retorisch. Dat is meteen ook een antwoord aan het adres van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Die hebben de bezorgdheid geuit dat China ontwikkelingslanden in een nieuwe schuldenval kan lokken door gul leningen toe te staan.

Peking hoopt dat Afrikaanse leiders op de top van de gelegenheid gebruik zullen maken om China in het publiek bij te springen. Sommige van die leiders hebben dat al gedaan. “We hebben niets te verliezen” bij samenwerking met China, “alleen onze imperialistische ketens”, werd de Zimbabwaanse president Robert Mugabe geciteerd door het Chinese nieuwsagentschap Xinhua.

Dat 48 Afrikaanse landen vertegenwoordigd zullen zijn op de top, is voor China al een groot succes. Afrika is één van de continenten waar China een diplomatieke oorlog uitvecht met Taiwan. China beschouwt Taiwan als een afvallige provincie. Met financiële steun en politieke druk is China er de voorbije jaren in geslaagd drie Afrikaanse landen hun betrekkingen met Taiwan te doen opzeggen. Nu erkennen nog amper vijf van de 53 leden van de Afrikaanse Unie Taiwan als een volwaardig lid van de internationale gemeenschap: Burkina Faso, Swaziland, Malawi, Gambia en Sao Tomé en Principé.

De top in Peking zal de “stilzwijgende overeenstemming” tussen China en de overige 48 Afrikaanse landen versterken om elkaar te steunen in de Verenigde Naties, oordeelt professor Xu Tiebing van de Chinese Media-universiteit in Peking. De Afrikaanse landen kunnen de macht van het getal laten spelen in de Algemene Vergadering van de VN waar elk land één stem heeft. China staat sterk in de Veiligheidsraad omdat het er een vetorecht heeft.