Een toer door District Six en Imizamo Yethu

Slegs Blankes

Het District Six museum in Kaapstad is volledig gewijd aan de District Six wijk waar vanaf 1867 allerlei culturen samenkwamen. Mensen van verschillende etniciteiten en uit verschillende beroepen leefden in vrede samen in deze bruisende wijk. Maar met de komst van apartheid werd er bruusk een einde gemaakt aan deze bruisende wijk. De zwarten waren de eerste die verbannen werden uit District Six. Vanaf 1966 was het een wijk waar enkel blanken mochten leven. Meer dan 60.000 mensen werden gedwongen hun woonplaats te verlaten. Ze werden verbannen naar de ‘cape flats’ en hun huizen in District Six werden met de grond gelijk gemaakt.

Onze gids, Joe, groeide zelf op in District Six en herinnert zich zijn jeugd nog goed. De ene dag had hij zowel blanke als zwarte als coloured vriendjes. Hij speelde zorgeloos in de wijk tot de apartheid doordrong. Hij moest met zijn ouders, net zoals zijn lotgenoten, verhuizen naar de flats. In 1994 werd het District Six museum geopend zodat de herinneringen aan deze eens zo bruisende wijk kunnen voortleven.

In het hele museum zie je allerlei overblijfselen van het ‘oude’ District Six. Op de grond werd een groot plan gemaakt dat de hele wijk schetst. Aan de muren vind je foto’s van de gezinnen die er vroeger woonden. Af en toe vertelt Joe anekdotes over een gezin dat hij kende toen hij er nog woonde. In het midden van de zaal staat een torenhoog blok waarop allerlei oude straatnamen zijn bevestigd.

Tree of memories

Overal in het museum zien we bordjes die het onderscheid duidelijk maken tussen blanken en ‘de rest’. Banken waarop enkel blanken mogen zitten, loketten waar alleen blanken mogen aanschuiven of parkeerplaatsen gereserveerd voor blanken. Achteraan het museum bedekt één gigantische foto de hele rechtermuur. Hierop is te zien hoe een kraan de huizen in de District Six wijk sloopt.

Op de bovenverdieping zijn er nog meer materiële overblijfselen van de wijk te vinden. De materialen van een kapperszaak hebben de woelige periode doorstaan. Ook de outfit van een trompettist uit een jazzband. Zelfs enkele kinderspelen uit die tijd kan je er terugvinden. Alles rijkelijk aangevuld met foto’s.

Nadat we even rondgekeken hebben, neemt Joe ons mee naar buiten. Daar krijgen we een rondleiding in de wijk die vroeger District Six was. Nu staan er verschillende woningen en winkels. Voor we onze toer beëindigen, neemt Joe ons mee naar een open veld met één enkele palmboom. Hij vertelt hoe er hier vroeger verschillende huizen stonden. Dan kijkt hij trots naar de palmboom en zegt dat dit de ‘tree of memories’ is. De boom werd geplant nog voor de apartheid alles vernielde en heeft de tand des tijds doorstaan. Na de toer brengt hij ons terug naar het District Six museum. We hebben nog een kwartiertje tijd om wat rond te lopen voor we opnieuw vertrekken. 

Ons Plek

Tijdens de rondleiding had ik een huis met een bordje ‘Ons Plek’ gezien. Ik was erg benieuwd wat het betekende dus ik besluit met twee collega’s om even terug te wandelen om een kijkje te nemen. Het is een gewoon huis met daarnaast een poortje dat uitkomt op een kleine binnenspeelplaats. Drie nieuwsgierige meisjes hangen aan het poortje en staren naar ons.

Ik had die ochtend een hele doos vol met pennen, sleutelhangers en lichtjes meegenomen. Ik vraag de meisjes of er een verantwoordelijke aanwezig is, waarmee ik even kan praten. Gillend en lachend lopen de meisjes om ter eerst naar achteren. Al snel komen ze terug met een oude zwarte vrouw die vriendelijk naar me lacht. Ik vertel haar dat ik enkele spullen heb die ik graag aan de meisjes wil geven. De oude vrouw begint breed te lachen en neemt me mee naar achteren. In een klein kamertje met twee bedden mag ik de spullen achterlaten. De vrouw maakt dan een inventaris van alle spullen zodat ze achteraf aan alle meisjes evenveel kunnen geven, aangezien sommige meisjes op school zijn. 

Benieuwd vraag ik de vrouw wat ‘Ons Plek’ eigenlijk is. Ze vertelt me dat dit een soort van opvanghuis is voor straatmeisjes. Intussen loopt ze naar de keuken waar de meisjes druk bezig zijn met het middageten. Deze meisjes leven op straat, vaak als prostituees. Andere meisjes die hier komen zijn weggelopen van thuis omdat de situatie daar ondraagbaar is. Ofwel worden ze verwaarloosd door hun dronken en drugsverslaafde ouders. Ofwel worden ze seksueel en/of fysiek mishandeld. Meer mag de vrouw niet vertellen. Daarvoor moet ik eens naar de verantwoordelijke van ‘Ons Plek’ bellen zodat ik een afspraak kan maken om een andere dag terug te komen. Dat doe ik meteen als ik terug op straat sta en ik krijg te horen dat ik volgende week dinsdag mag langskomen voor een interview.

Liever een BMW dan een huis

Na de middag hebben we afgesproken met een van de medewerkers van James House in de township Imizamo Yethu. James House is een soort van safe house voor kinderen die misbruikt of verwaarloosd worden. Ze vangen kinderen uit de township op en helpen hen omgaan met hun trauma’s. Vaak proberen de begeleiders van James House om de ouders bij het genezingsproces te betrekken. Ze helpen ook hen weer op het rechte pad. Als alles goed verloopt en de begeleiders achten de ouders in staat weer goed voor hun kind te zorgen, dan keert het kind in kwestie weer naar het ouderlijke huis.

Daarnaast organiseert James House enkele projecten voor kinderen in de township. Aangezien de scholen om twee uur al uit zijn, zorgt James House voor een naschoolse opvang en enkele naschoolse projecten waaronder danslessen. De medewerker van de organisatie neemt ons mee op een toer door de township. Hij groeide hier op en is blij dat zulke initiatieven worden opgestart voor de kinderen. Het is een goed alternatief zodat kinderen niet bij bendes ingelijfd worden.

Alle kinderen en volwassenen van Imizamo Yethu kijken ons verwonderd aan. Kindjes wuiven naar ons of nemen vluchtig onze hand vast. Mijn collega Kwinten en ik halen enkele ballonnen, sleutelhangers en pennen boven om uit te delen aan de kinderen. Al snel zijn we omringd door tientallen kindjes die smeken om een speeltje. Ze klampen zich aan ons vast en proberen de spullen uit onze handen te trekken. We wrikken ons los en gebieden de kinderen op een rijtje te gaan staan om één voor één iets aan te nemen. Daar luisteren ze naar en als alles op is, verdwijnen ze om hun speeltjes uit te testen.

Terwijl we door Imizamo Yethu lopen, dringt het tot ons door hoe arm deze mensen zijn. Onze wijk Observatory is een vrij nette en moderne wijk, maar in deze township is dat niet het geval. Overal staan kleine, vaak bouwvallige huizen van nog geen 10 vierkante meter groot. In één huis leven vaak vijf tot vijftien mensen. Tussendoor staan soms zelfs houten hutjes waar mensen wonen.

Af en toe staat er eens een BMW of een andere dure auto voor de deur. Onze gids vertelt ons dat dit erg normaal is. Deze auto’s zijn eigendom van mensen die op één of andere manier toch wat geld verzamelden. Zij investeren dit liever in een dure auto dan in een beter huis. Want wat zijn ze met hun rijkdom als ze er niet mee kunnen opscheppen bij hun vrienden? Als ze verhuizen naar een kwalitatiever huis, kunnen ze aan niemand tonen hoe rijk ze zijn.

Deze productie kwam tot stand in het kader van het journalistieke trainingsprogramma Beyond Your World van Thomas More Mechelen. Beyond Your World wordt financieel mogelijk gemaakt door de Europese Commissie.