CAR: “Je zult zien, het is er de hel …”

Grootste vluchtelingenkamp van Bangui

Nog voor we landen in Bangui is het beeld al duidelijk. Als we over de stad vliegen, is het eerste wat ons opvalt de buitenwijken. We zien duidelijk auto’s rijden en bewoners op straat lopen, al heerst hier zeker niet de klassieke drukte die typisch is voor zoveel Afrikaanse hoofdsteden. Dan komt een volledig lege wijk in zicht. Geen levende ziel te bespeuren, niet de minste beweging. Wanneer we aankomen op de luchthaven van de Centraal-Afrikaanse hoofdstad, wordt meteen het hallucinante beeld van M’Poko op ons netvlies gedrukt. M’Poko is het grootste vluchtelingenkamp van Bangui. Hoeveel mensen verblijven hier? 100.000? 150.000? Het is erg moeilijk in te schatten hoeveel inwoners van Bangui er na het geweld van de voorbije weken naar hier zijn gevlucht. Eén zaak staat vast: het is verbijsterend hoeveel personen hier opeengepakt zitten in dit noodkamp, vlak naast de landingsbaan. En het vliegtuig is nog maar net geland of het is weer één groot komen en gaan op de piste.

In totaal zijn honderdduizenden mensen op de vlucht geslagen voor het geweld in hun wijk. Ze hebben opvang gevonden in één van de vele kampen, het één al groter dan het andere. En dat in een stad met niet eens één miljoen inwoners. Tussen de checkpoints, de militaire konvooien en de soms verlaten lanen door merk je meteen dat de spanning hier nog altijd te snijden is.

Families opeengepakt onder de vleugels van vliegtuigen

Mijn eerste kennismaking met M’Poko komt er de dag na mijn aankomst, wanneer ik het medisch team begeleid bij de projecten die Artsen Zonder Grenzen er in een recordtijd op touw heeft gezet: een kliniek en twee gezondheidsposten. In de wagen die ons ernaartoe brengt, windt Francesco, medisch verantwoordelijke in het kamp, er geen doekjes om: “Is het de eerste keer dat je naar M’Poko gaat? Je zult zien: het is er de hel …” Om de kliniek te bereiken, moet de jeep zich stapvoets een weg banen over een smal onverhard pad, zo druk is het hier. Na 200 meter komt de kliniek in zicht. Ze is nog maar pas enkele weken geleden gebouwd aan de rand van het kamp, toen hier nog “slechts” 30.000 mensen verbleven. Naarmate het geweld in de stad toenam, breidde het kamp voortdurend uit, waardoor de kliniek inmiddels te klein is geworden en de toestroom aan patiënten niet meer aankan.

Te voet heb je nog meer het gevoel in een enorme heksenketel te zijn beland. Hier en daar loopt er een pad, omzoomd met geïmproviseerde kraampjes. De noodwoningen, opgespannen lakens, staalplaten of tenten – voor wie geluk heeft – lijken er letterlijk tegen elkaar geplakt. In de buurt van een loods ontwaar ik een apocalyptisch schouwspel: hele gezinnen die opeengepakt zitten onder de vleugels van verroeste vliegtuigen die al jaren niet meer door de wolken scheerden. De leefomstandigheden zijn er bijzonder schrijnend: gebrek aan ruimte, eten en drinken, menswaardige woningen en sanitair. De stank is op bepaalde plaatsen niet te harden, en overal zijn er zwermen vliegen. Ik vraag me echt af hoe die gezinnen erin slagen om deze helse weken te overleven…

Slachtoffers van verdwaalde kogels als malariapatiënten

Met zijn medische tenten en zijn deels in tenten, deels in een gebouw ondergebrachte kliniek is het systeem van Artsen Zonder Grenzen ondertussen goed geolied. De zwaarste gevallen worden doorverwezen naar de kliniek, waar Artsen Zonder Grenzen o.a. over een kraamafdeling, een opname-eenheid, een spoedgevallendienst en een consultruimte beschikt. De meeste lokale artsen en verpleegkundigen van Artsen Zonder Grenzen verblijven zelf in het kamp. Hier vind je zowel slachtoffers van verdwaalde kogels als malariapatiënten – malaria maakt nog veel meer slachtoffers dan het geweld –, mensen met uitdroging, infecties aan de luchtwegen … De meest ernstige gevallen worden naar de stad gestuurd, naar het referentieziekenhuis waar een ander team van Artsen Zonder Grenzen als enige in heel Bangui traumachirurgie uitvoert. Een vervallen ruimte is zo goed en zo kwaad als het gaat ingericht als verloskamer. “We begeleiden hier 10 tot 12 bevallingen per dag,” vertelt vroedvrouw Juliane. “Evenveel als een groot ziekenhuis in een middelgrote Europese stad, maar zonder het bijgaande personeel en materiaal. We hebben tot nog toe geen enkele patiënte verloren, al zijn er door de leefomstandigheden en de stress wel steeds meer miskramen en vroeggeboortes.”

Om de noden beter te kunnen lenigen, is Artsen Zonder Grenzen momenteel een volledig ziekenhuis aan het bouwen aan de andere kant van het kamp. Logistiek medewerker Andrea doet er samen met meer dan 100 lokale arbeiders alles aan om deze krachttoer in tien dagen klaar te spelen. Af en toe werpt hij een blik op een plan dat vluchtig geschetst is op een stuk karton …

M’Poko mag dan al het grootste en indrukwekkendste vluchtelingenkamp zijn, het is slechts één van de vele in de stad en het land. Een land dat wegzinkt in een vreselijke crisis die veel te weinig aandacht krijgt. Christian, een Duitse fotojournalist, toont me zijn schitterende foto’s die hij de afgelopen maanden heeft genomen tijdens zijn zwerftocht door het land. “Ik heb mijn reportages voorgesteld aan de belangrijkste Duitse media,” klinkt het ontgoocheld. “Hun antwoord: geen interesse …”

Meer info over de noodhulp van Artsen Zonder Grenzen in Centraal-Afrikaanse Republiek