Altijd maar op de vlucht

Tussen 20 en 23 mei hadden er gevechten plaats in het noorden en het westen van de stad Goma, op twee van de belangrijkste verkeersassen die naar de stad leiden. Na dit zware treffen tussen het Congolese leger en de M23-rebellen vluchtte Victorine, moeder van vier kinderen, naar de opvangsite van het stadion van Sotraki, in de buurt van Goma. Ze bracht haar twee kinderen, die diarree hadden en ondervoed waren, naar de mobiele kliniek van Artsen Zonder Grenzen. Sinds 26 mei verleent de organisatie basisgezondheidszorg aan meer dan 5.000 ontheemden die zich in het stadion hebben verschanst.

Victorine leunt tegen de omheining rond de tent waar Artsen Zonder Grenzen haar mobiele kliniek heeft geïnstalleerd. De 24-jarige vrouw zit op de grond in het stof, en praat met enkele vriendinnen, die net als zij afkomstig zijn uit Kibati, een dorp ten noorden van Goma. Ze is graatmager en gekleed in een zwart T-shirt en een rok, allebei vuil en verkleurd. Intussen houdt ze discreet haar vier kinderen tussen 2 en 10 jaar in het oog. Ze trouwde al toen ze 13 was. Haar man nam haar mee naar de omgeving van Goma, ver van haar geboortestad Rutshuru. Ze leidde er een eenvoudig leven en werkte op het velden en thuis, waar ze voor haar kinderen zorgde. Victorine kweekt al jaren soja en bonen, kwestie van haar kinderen een menswaardig bestaan te kunnen bieden.

Vluchten naar het stadion

Ze zit nu al 24 uur lang op de grond, op dezelfde plaats. De ontheemden zijn net aangekomen in het stadion van Goma, na een dagenlange zwerftocht, of hebben een onderkomen gevonden in scholen of kerken. Victorine bracht vijf dagen door in een school nadat ze haar dorp was ontvlucht. De kogels zoefden in het rond en de huizen werden gebombardeerd, wat een ware ravage aanrichtte. Een buurman kwam om door een verdwaalde kogel. “We werden bang toen we de bombardementen hoorden.” Het gezin besliste om te vluchten, al voor de derde keer sinds 2008. De laatste keer was toen Goma aangevallen werd door de M23-rebellen, in november 2012. Victorine en haar kinderen moesten twee weken lang op de vlucht slaan. Onderweg werd haar man gedood. Nu, op haar 24e, is ze al weduwe, en haar kansen om te hertrouwen zijn klein. Want wie wil er nu een vrouw met vier kleine kinderen? “Ik kan me moeilijk een echtgenoot voorstellen die mijn kinderen graag zou zien,” vertrouwt ze ons met een vermoeide glimlach toe. In november bracht het gezin twee weken door in een school, en intussen verminderde de spanning in de kleine gemeente Kibati. Dit keer weet ze niet hoe de situatie is. Ze wacht gewoon af. Maar aangezien haar dorp op de frontlijn ligt, bereidt ze zich voor op een nieuwe wekenlange zwerftocht in barre omstandigheden. De spanning is al maanden te snijden in Kibati. “De toestand is gevaarlijk en er is veel leed,” zucht Victorine. “Op het veld werken is moeilijk, want de rebellen vallen de bevolking voortdurend lastig.” Bedreigingen, afpersing en verkrachting zijn dan ook dagelijkse kost geworden voor de dorpsbewoners.

In afwachting is de grootste zorg van Victorine: voedsel vinden voor haar kinderen. “Als ik geld heb, kan ik eten kopen op de markt,” vertelt ze. Helaas heeft ze op haar vlucht alleen maar wat kleren meegenomen. Gisteren werden twee van haar kinderen opgenomen in de polikliniek van Artsen Zonder Grenzen. Ze hebben last van diarree, wellicht door de leefomstandigheden van de voorbije weken: onvoldoende voedsel, gebrek aan sanitair, onzuiver water … De voorbije nacht heeft Victorine met haar gezin in de openlucht doorgebracht. “Hier, op deze plek,” en ze wijst naar een stoffig lapje grond. Ze maakt zich ook zorgen over de staat van haar velden en haar huis. Misschien zijn ze wel geplunderd of opnieuw gebombardeerd. Ondertussen probeert Victorine te overleven en haar kinderen te beschermen.