Mogen we nog smullen van de heerlijk smeuïge avocado?

Voor 2006 werden ze amper geïmporteerd in het noordelijk halfrond, maar de laatste jaren zijn avocado’s razend populair. Ze worden overal aangeprezen als superfood, guacamole is een standaarddip op feestjes, vegetariërs zijn er gek op en er is zelfs een avocadobar geopend in Amsterdam. Lekker en gezond, dat wel, maar onze avocadohonger heeft ook een serieuze impact op de watervoorraad, het ecosysteem en de lokale bevolking aan de andere kant van de wereld. Willen we ze dan wel eten?

De avocadoliefde is zo groot dat de hashtag #avocado op Twitter met 371 procent steeg toen Trump in 2017 aankondigde dat er hoge invoertaxen zouden komen op producten uit Mexico. Het land produceert dan ook bijna de helft van alle avocado’s wereldwijd, waarvan een groot deel voor de VS.

Wereldwijd (duurzaam) aanbod

Er zijn weinig cijfers bekend, maar volgens de Guardian is de productie van avocado’s in Michoacán (Mexico) alleen al tussen 2001 en 2010 verdrievoudigd, en de export naar Europa vertienvoudigd. In 2016 werd er wereldwijd zelfs 5,6 miljoen ton geproduceerd! De avocadokweek is zo winstgevend geworden dat sommige boeren in Mexico en Colombia er hun maïsvelden en zelfs cannabisplantages voor inruilen. Maar ondanks de populariteit wordt er voorlopig weinig onderzoek gedaan naar de impact van die globalisering.

Als we het jaar rond avocado’s willen in Europa, dan hebben we een wereldwijd aanbod nodig. Special Fruit uit Meer importeert jaarlijks zo’n achtduizend ton avocado’s naar Europa, waarvan een vijfde voor ons land bestemd is. Dat lijkt op het eerste zicht niet te verzoenen met duurzaamheid, maar toch is dat net één van de kernwaarden van het familiebedrijf.

‘Bij ons komen avocado’s in januari uit Chili, Colombia, Spanje, Israël en Marokko’, zegt Koen Maes, Business Development Manager van Special Fruit. ‘Eind maart schakelen we over naar Brazilië, Peru, Zuid-Afrika en Kenia, in de herfst gaan we terug naar Chili en Colombia en op het einde van het jaar komt Spanje daar opnieuw bij. We waren het eerste Belgische bedrijf dat het Sustainable Initiative Fruit and Vegetables 2020 ondertekend heeft. Dat wil zeggen dat we tegen 2020 honderd procent duurzaam importeren uit risicogebieden. Van onze boeren verwachten we dat ze volledig GAP-gecertificeerd zijn. (Good Agricultural Practices). Als iedereen op die manier zou kweken dan ben ik er van overtuigd dat we ook in de toekomst nog duurzame avocado’s blijven eten.’

Watervreter

Je kan je best doen om zo duurzaam mogelijk te produceren, maar de dorstige avocado heeft wel vier keer meer water nodig dan appelsienen en bijna tien keer zoveel dan tomaten. ‘De watervoetafdruk van producten in het Zuiden ligt altijd hoog omdat er veel water verdampt tijdens het groeiproces’, zegt Tine Mayeur van Protos.

‘De avocado is een vrucht met een heel hoge watervoetafdruk: je hebt gemiddeld bijna tweeduizend liter nodig om een kilogram te kweken’

‘Daar komt dan nog bij dat de watervoorraad in die landen vaak al niet zo hoog is. Zo kampte Zuid-Afrika in het voorjaar van 2018 al met waterschaarste en kon het onvoldoende drinkwater produceren, maar toch kweekt het tegelijk ook avocado’s voor de export. Het is dan ook nog een vrucht met een heel hoge watervoetafdruk: je hebt gemiddeld bijna tweeduizend liter nodig om een kilogram te kweken. Bijna de helft daarvan is zogenaamd grijs water, het extra zoetwater dat nodig is om de residuen van de gebruikte meststoffen en pesticiden op de avocadoplantages zodanig te verdunnen dat ze geen gevaar meer opleveren voor de natuur. Dat is best hoog ten opzichte van andere producten.’

In Petorca, de gemeente in Chili waar de meeste avocado’s van het land gekweekt worden, zouden telers volgens de berichtgeving rivierwater afleiden en grondwater oppompen voor hun plantages. Omdat ze zo diep boren dalen de niveaus van het grondwater zienderogen. De rivieren en putten komen droog te staan en de bewoners moeten (vaak vervuild) water kopen dat geleverd wordt per vrachtwagen. Ondertussen krijgen wij in het noorden wel onze smeuïge avocado’s…

Water is in veel gebieden schaars, maar volgens Koen Maes moet het wel in perspectief gezet worden. ‘Er zijn studies die bewijzen dat avocado’s tweeduizend liter water per kilogram nodig hebben, maar dat is eigenlijk afhankelijk van de regio en de producent. Op sommige plaatsen is het zelfs minder dan driehonderd liter! Als je de hoeveelheid water vergelijkt met andere vruchten dan is het inderdaad veel meer. Maar als je het vergelijkt met de watervoetafdruk van vlees en de vrucht beschouwt als een gedeeltelijke vleesvervanger, dan is het een heel ander verhaal.

Onze telers kijken naar nieuwe mogelijkheden. Zo zijn er waterinfrastructuurprojecten in Peru, waarbij het water van de Andes niet verloren gaat in de Amazone, maar gebruikt kan worden voor agroprojecten. Dat soort infrastructuren zijn een noodzaak. Op die manier kunnen we een mooie balans vinden tussen duurzaamheid en de economische realiteit. Door het efficiënte irrigatiesysteem bij onder andere onze kwekers in Chili kunnen we bijvoorbeeld ook de helft van het water besparen.’

Vervuilende monocultuur

In de Mexicaanse staat Michoacán groeien al meer dan tienduizend jaar avocado’s, maar de plaats staat vooral bekend om zijn uitgestrekte coniferenbossen, waaronder het El Rosario Monarch Butterfly Sanctuary dat beschermd is door UNESCO. Spijtig genoeg zijn illegale avocadoplantages zelfs daar schering en inslag. De levendige inheemse bossen moeten overal plaatsmaken voor eindeloze monocultuur. In de omgeving van het Zirahuenmeer en Jujucato blijkt volgens de landbouw-ngo Gira dat zelfs de helft van de avocadogaarden op een louche manier is aangelegd. De ontbossing in de regio stijgt er elk jaar met 2,5 procent.

Volgens onderzoeken van Greenpeace (zie video) is monocultuur, waaronder avocadoteelt, nooit goed voor een ecosysteem. Op die manier verdwijnt er niet alleen de ongerepte natuur, de uitstoot van broeikasgassen schiet de lucht in en tijdens het regenseizoen is er vaak meer erosie waardoor de vruchtbare grond wegspoelt. Een volwassen boomgaard verbruikt bovendien bijna twee keer zoveel water als een dicht bos.

Avocado’s staan er (net als veel andere monoculturen) ook om bekend dat ze meststoffen en pesticiden nodig hebben om op plantages te overleven. Jaarlijks komen er door de teelt tien keer zoveel (soms illegale) schadelijke stoffen in het water terecht dan bij bananen en dadels. Sommige bomen zouden zelfs tot honderd keer meer meststoffen krijgen dan nodig. Om de bloemen te bevruchten zijn insecten essentieel, maar het zijn net zij die te lijden hebben onder alle chemische stoffen.

De producten zijn nefast voor het lokale ecosysteem en de biodiversiteit, maar ook voor de gezondheid van de lokale bevolking. In de documentaire Les Avocats du Diable (France 2) zie je onder andere hoe de bewoners van een Mexicaans dorpje waar avocado’s gekweekt worden problemen krijgen met hun ademhaling.

Loon te laag om zelf avocado’s te kopen

Milieu- en gezondheidsproblemen zijn niet de enige gevolgen voor de bevolking. In Mexico is de prijs van avocado’s tussen 2011 en 2017 meer dan verdubbeld, waardoor de lokale bewoners ze zelf vaak nog amper kunnen betalen.

Er is in Zuid-Amerika georganiseerde criminaliteit die volgt uit de populariteit van de avocado. Als de boeren de bendes niet betalen, worden hun plantages afgebrand.

Er is in Zuid-Amerika ook veel georganiseerde criminaliteit als gevolg van de populariteit van de avocado. Als de boeren de bendes niet betalen, volgt brutaal geweld of vinden ze hun plantages afgebrand terug. En het handelsakkoord dat Europa en Peru afsloten met daarin een sustainable development chapter, lijkt al helemaal een flop.

Een onderzoek van 2016 wees uit dat het akkoord geen enkele garantie biedt. Sterker nog: er zijn aanwijzingen dat de arbeidsomstandigheden er zelfs op achteruit zijn gegaan, met minder veiligheid, gezondheid en inspectie tot gevolg. Volgens arbeidsorganisaties in Zuid-Afrika, één van de grote avocadokwekers, zijn de omstandigheden voor landarbeiders daar zelfs over de hele lijn slecht te noemen. De boeren verdienen er soms zelfs minder dan het minimumloon.

‘Het kan ook anders’, reageert Koen Maes van Special Fruit. ‘Wij staan erop dat de producenten een eerlijke prijs krijgen en dat de werkomstandigheden deugdelijk verlopen. We houden dat in de gaten met behulp van de International Labour Organisation standaard en kiezen voor strategische partnerships in plaats van samenwerkingen op korte termijn. Op die manier kunnen we een vertrouwensrelatie opbouwen tussen mensen. We bezoeken hen jaarlijks met onze aankopers en vinden het heel belangrijk om de omstandigheden ter plaatse te controleren.’

Derde van oogst verloren

Duurzaam avocado’s kweken stopt niet aan de rand van de plantage. Er komt nog heel wat bij kijken voor de vruchten in de supermarkt terechtkomen. ‘Avocado’s zijn erg fragiel’, zegt Pieter Verboven van de KU Leuven, gespecialiseerd in gekoeld transport van voeding.

‘Om ze eetbaar tot bij ons te krijgen worden ze onrijp geplukt op de plantages. Er zijn niet echt eenvoudige technieken om te bepalen wanneer het ideale moment er is, dus dat gebeurt meestal gewoon op datum of door enkele vruchten te analyseren. Nadien moeten ze op de perfecte temperatuur bewaard en vervoerd worden, waarna ze vaak met hulp van ethyleengas worden afgerijpt na aankomst in Europa. Bij te hoge temperaturen start de rijping al waardoor de avocado’s nog maar een paar dagen bewaard kunnen worden, bij te lage temperaturen komt er koudeschade.

Omdat het zo moeilijk is om de vruchten bij ons te krijgen lopen de verliezen bij sommige producenten op tot meer dan 30 procent! Bij broccoli, tomaat en banaan schommelt dat bijvoorbeeld maar tussen de 3 en 7 procent.’

Is het dan ondanks alle inspanningen wel verantwoord om avocado’s te eten? ‘Ik denk dat de avocado niet meer zal verdwijnen uit ons Europese dieet’, zegt Koen Maes. ‘De irrigatiesystemen worden beter, er worden minder bestrijdingsmiddelen gebruikt, de logistiek gaat sneller en de technologie en automatisatie in de fruitteelt blijven vooruit gaan. Al die facetten kunnen er samen voor zorgen dat we in de toekomst op een duurzame manier avocado’s kunnen blijven kweken, importeren en consumeren.’

Dat klinkt natuurlijk positief, maar wat met de ontelbare producenten die het minder nauw nemen met ecologische en sociale normen? Het verre transport? De grote hoeveelheden water die we weghalen uit het Zuiden? Uiteraard is het een goed idee om in de eerste plaats te kopen bij duurzame producenten, maar als we echt bewust willen consumeren dan kunnen we avocado’s ook zien als een exotisch luxeproduct in plaats van dagelijkse kost. Het steeds drogere en warmere zuiden zal ons dankbaar zijn.

Met dank aan: KU Leuven, Protos, Greenpeace, FOS en Special Fruit