God op zijn plaats

De negatieve aandacht die kerk en godsdienst de jongste tijd genieten, zijn desastreus voor de positie van instituut én geloof op de markt der ideeën. Religie op zich ligt al langer onder vuur natuurlijk, maar tot voor kort was het vooral de islam die het moest ontgelden. Daarbij werd minder ingezet op de integriteit van de kinderen en meer op de rechten van vrouwen en op de scheiding van kerk en staat. Daarover zijn al zo veel alarmistische pamfletten gepubliceerd dat je als lezer met de moed der wanhoop begint aan alweer een boek dat God op zijn plaats. Het kruispunt van religie en democratie heet.
Ian Buruma beloont die moed echter met een uitstekende en genuanceerde analyse die wars is van eenzijdigheid of vooringenomenheid. Het uitgangspunt van de auteur is weliswaar dat het bestuur van de staat democratisch moet zijn en dus onafhankelijk van kerk of geloof moet gebeuren, maar hij legt uit dat daarvoor niet één zaligmakend model bestaat. Buruma waarschuwt vooral voor de gedreven gelovigen die vanuit hun morele zekerheden en hun religieuze roeping de grenzen van overleg en compromis niet erkennen, terwijl de participatie van georganiseerde religies binnen samenlevingen juist een democratiserend karakter kan hebben. Hij illustreert –met name die bedreigingen–met voorbeelden uit de Europese Verlichting, de Grote Depressie in de Verenigde Staten, de Japanse keizercultus, het hedendaagse jihadisme binnen de islam, de Europese worsteling met zijn eigen Verlichting en de negentiende-eeuwse Chinese Taiping-beweging.
God op zijn plaats is een stevig onderbouwd essay waarvan je écht iets opsteekt. Een unicum in zijn genre vandaag.

• God op zijn plaats. Het kruispunt van religie en democratie door Ian Buruma is uitgegeven door Atlas. 158 blzn. ISBN 978 90 4505 184 0 - Bestellen