Syndicale rechten bij ons en in het buitenland

Marrakech. Een naam die de laatste dagen op vele lippen lag. Focus van politieke discussie en fake news, van bochtenwerk en regeringscrisis, van ideologisch tegengestelde visies op de internationale aanpak van migratie…

We zouden bijna vergeten dat de essentie van een humane aanpak van asiel en migratie zijn wortels heeft in onze mensenrechten. Inderdaad: Onze Mensenrechten, verankerd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. 70 jaar oud en nog steeds zo noodzakelijk actueel.

Het zal u niet verbazen dat deze syndicaliste het vanavond graag zou willen hebben over één van deze mensenrechten: syndicale rechten. Of zoals wij zelf zeggen: syndicale rechten en vrijheden.

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat ieder persoon het recht heeft zich aan te sluiten bij een vakbond en daaraan is onlosmakelijk ook het recht op collectieve actie gekoppeld.

Misschien denkt u dat dit niet echt een thema moet zijn voor deze avond. We doen het toch goed in ons land als het op vakbonden en syndicale actie aankomt? Wordt er niet juist teveel en te snel gestaakt? En hoe zit dat dan met economische schade, juridische aansprakelijkheid, het recht op arbeid, het pesten van de pendelaars… We kennen allemaal de frame die keer op keer wordt gezet… vakbonden als luxepaardjes met veel te veel macht. Conservatieve organisaties die alleen het eigenbelang nastreven.

‘De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat ieder persoon het recht heeft zich aan te sluiten bij een vakbond en daaraan is onlosmakelijk ook het recht op collectieve actie gekoppeld’

Nochtans zijn vakbonden broodnodig. Ook in België, in Vlaanderen. Een vakbond is als een vulkaan. Binnen in de berg wordt dagdagelijks hard gewerkt. in bedrijven, sectoren, aan loketten, op juridische diensten, in lokaal, Vlaams, federaal of sectoraal overleg. Die sociale vrede wordt elke dag verdiend. Alleen wanneer de vulkaan eens uitbarst trekken vakbonden aandacht en die aandacht is vaak negatief.

Terug naar de vakbondsrechten. Inbreuken op syndicale rechten doen ons meestal denken aan ontwikkelingslanden of landen met regimes die het niet zo nauw nemen met mensenrechten in het algemeen.

Ik heb voor deze avond twee concrete voorbeelden van schendingen van syndicale rechten meegebracht. Het ene voorbeeld is België. Het andere is Colombia.

Laat ons beginnen dicht bij huis.

De voorzitter van het ABVV Antwerpen werd op 29 juni 2018 correctioneel schuldig bevonden voor kwaadwillige belemmering van het verkeer.

De feiten? Een nationale actiedag van het ABVV op 24 juni 2016, waarvoor de stakingsaanzegging tijdig verstuurd werd en waarbij stakerspiketten werden gezet aan 5 invalswegen naar de Antwerpse haven. Piketten zijn een onlosmakelijk onderdeel van een stakingsactie, noodzakelijk om acties te doen slagen. Het stakingsrecht werd dus op normale wijze uitgeoefend, zonder incidenten, vreedzaam. Er werd door de actievoerders strikt toegezien op de veiligheid op bedrijfsniveau, de veiligheidsploegen van de seveso-bedrijven werden niet gehinderd, er waren in de buurt evenmin scholen, ziekenhuizen of andere instellingen van openbare dienstverlening. Er waren geen incidenten, alles verliep vreedzaam en vlekkeloos.

Meer zelfs, het afsluiten van de toegangswegen tot de haven is reeds tientallen jaren gebruikelijk bij stakingsacties in Antwerpen. Toch werden twee militanten opgepakt door de politie, waaronder de voorzitter van het ABVV Antwerpen.

‘Is het recht om syndicale actie te voeren soms ondergeschikt aan het recht van vrije doorgang voor automobilisten?’

Is het recht om syndicale actie te voeren soms ondergeschikt aan het recht van vrije doorgang voor automobilisten? Dat laatste staat bij mijn weten niet in de Universele Verklaring. Het stakingsrecht, en het recht op vereniging in een vakbond daarentegen zijn wél fundamentele mensenrechten. Dat het verkeer gehinderd wordt, terwijl aan de autobestuurders een pamflet wordt overhandigd waarin de actie wordt geduid, is een normaal gevolg van dergelijke actie. Vervelend misschien maar wel perfect legitiem…

Collectieve actie is verworven na een lange sociale strijd. Collectieve actie blijft nodig. Of het nu de vakbond is zoals bij Aviapartner of Lidl, of burgers die mensen zonder papieren helpen, of Gele Hesjes, of actievoerders van Greenpeace, of leraars en ouders die in deze stad in de straat van de school protesteren tegen fijn stof.

Op 24 juni 2016 wilde de burgemeester van deze stad een voorbeeld stellen. De havenlobby plezieren. Katoennatie een signaal geven. Nergens in Vlaanderen werd er ten andere opgetreden tegen de syndicale acties, alleen in deze stad was dat het geval.

Twee jaar later werd de voorzitter van het ABVV Antwerpen correctioneel schuldig bevonden, in een vonnis dat bijzonder karig gemotiveerd is en de door de verdediging ingeroepen Europese en Internationale verdragen negeert.

Sterker nog: de voorzitter van het ABVV Antwerpen werd principieel veroordeeld… zonder dat een straf werd opgelegd. Dat hiermee een strafrechterlijk voorbeeld moest gesteld worden is duidelijk.

Dit is een gevaarlijk precedent, bedoeld om syndicalisten af te schrikken. Ook al is er een scheiding der machten, deze vervolging kadert in het verlengde van een politiek klimaat dat het middenveld, en de vakbonden in het bijzonder wil aanpakken en dwarsbomen. In ons land. In België.

Deze veroordeling is dan ook in strijd met Europese rechtspraak. Inmiddels tekenden we hoger beroep aan tegen dit vonnis. Immers, voor het ABVV is het recht op actievoeren fundamenteel en noodzakelijk en dat geldt niet alleen voor vakbondsacties. Sociale actie criminaliseren staat gelijk aan het monddood maken van het middenveld. Het Hof van Beroep zal zich uitspreken in april 2019.

De Belgische overheid en het gerecht moeten zich schikken naar fundamentele rechten, meer zelfs, dienen garant te staan voor de vrije uitoefening van vreedzaam publiek debat en vreedzame publieke actie. Dat is de essentie van een democratische samenleving.

Laat ons dus vooral waakzaam zijn. Onder het mom van de strijd tegen terreur en in het verlengde van een neoliberale agenda komen onze grondrechten steeds meer onder druk. Zo ook het stakingsrecht en het recht op collectieve actie.

Het kan natuurlijk nog veel erger…

Reeds vele jaren is het ABVV actief in Colombia waar syndicale projecten ondersteund worden. In de petroleumsector, in de bloemensector, en vandaag ook rond capaciteitsopbouw van vrouwen en jongeren om syndicaal actief te worden en sterke vakbonden uit te bouwen.

Waarom Colombia? Omdat in Colombia syndicalisten letterlijk in levensgevaar zijn. Nog in 2017 werden er in Colombia op enkele weken tijd zes vakbondsmensen vermoord. Vijf jaar geleden stierven er elke maand twee vakbondsmensen in Colombia.  Tien jaar geleden vingen wij Colombiaanse vakbondsleiders op die bescherming zochten en vonden op Belgisch grondgebied…

Colombia is een mooi land, rijk aan natuur en grondstoffen. Maar die rijkdom vertaalt zich niet in welvaart voor iedereen. De macht is in handen van een kleine elite, multinationals willen winstmaximalisatie op kosten van de bewoners.

‘Colombia, Indonesië, Zuid-Afrika… mooie vakantiebestemmingen voor sommigen, maar voor anderen landen van repressie en dus een pijnlijke realiteit voor wie zich wil engageren voor waardig werk, betere arbeidsomstandigheden, gezondheidszorg, of milieubescherming’

Mensenrechtenactivisten zijn het doelwit van paramilitairen, die ondanks het vredesakkoord uit 2016 dat een einde moest maken aan de burgeroorlog, nog steeds activisten viseren en boeren verjagen van hun land.

Wie syndicaal actief is, maar ook milieuactivist of mensenrechtenverdediger, is per definitie een moedig mens. Engagement tonen leidt meestal tot verlies van werk, het krijgen van bedreigingen… tot opsluiting, verjaagd of vermoord worden. De straffeloosheid is groot… daders worden niet aangehouden noch vervolgd.

Als Belgische vakbonden kunnen we druk zetten op regeringen en bedrijven, kunnen we doorheen onze solidariteit de lokale vakbonden ondersteunen en een vorm van bescherming bieden… Want niet alleen in Colombia worden syndicalisten vermoord. Colombia, Indonesië, Zuid-Afrika… mooie vakantiebestemmingen voor sommigen, maar voor anderen landen van repressie en dus een pijnlijke realiteit voor wie zich wil engageren voor waardig werk, betere arbeidsomstandigheden, gezondheidszorg, of milieubescherming.

Elk jaar beoordeelt de Normencommissie van de Internationale Arbeids Organisatie te Geneve de 30 zwaarste schendingen op vlak van syndicale rechten en vrijheden. Dit jaar stonden onder meer op de lijst: Algerije, Wit-Rusland, Brazilië, Georgië, Griekenland, Japan, of nog Servië, Myanmar of Nigeria… Maar de stappen die gezet worden zijn dikwijls nog te klein en te traag… En wie voldoende sterk kan lobbyen komt niet meer op de lijst… zoals Colombia.

Om af te ronden. Het is belangrijk om de 70^ste verjaardag van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens te vieren.

Vieren is niet alleen herdenken. Vieren dient ook om ons eraan te herinneren dat het werk nooit af is en we blijvend waakzaam moeten zijn, dat mensenrechten nergens (ook niet bij ons) vanzelf verworven zijn en blijven.

Voor zovele activisten valt er niet veel te vieren. En in eigen land pleit conservatief rechts voor het herbekijken van oude internationale conventies, alsof deze overbodig en achterhaald zouden zijn.

Hiertegen moeten we blijven weerwerk bieden. Als vakbonden. Als ngo’s. Als milieubeweging. Als burgers actief in dat democratisch noodzakelijke middenveld.

Ook en zeker in ons eigen land. Dankuwel.

Caroline Copers is algemeen secretaris van het Vlaams ABVV.