Bouwen aan de korte keten 2.0

Dit artikel van Hannes Van den Eeckhout, coördinator bij Boeren & Buren, werd geschreven als een reactie op een kritische opiniebijdrage  van 23 februari 2018 met de titel “Boeren & Buren, kapers van de lokale biomarkt”.

De korte keten heeft de wind in de rug: mensen willen terug weten waar hun eten vandaan komt en hoe het geproduceerd wordt, en dat kunnen we niet anders dan aanmoedigen. Door handige webtools te voorzien, biedt Boeren & Buren een concreet antwoord op de uitdagingen om beter en fair eten toegankelijker te maken. We willen een versnelling hoger schakelen naar een andere manier van consumeren en produceren, weg van een landbouwsysteem dat helemaal doorgedraaid is.

Om het digitale ten dienste te stellen van de Boeren en werk te maken van een transitie naar een duurzaam voedselsysteem, zijn we enkele jaren geleden met een aantal financierders in zee gegaan om er samen voor te zorgen dat Boeren & Buren goed van start kon gaan. We opereren volgens een bedrijfslogica, zonder subsidies, met erkenningen als B-Corp en Sociale en Solidaire onderneming in Frankrijk, en werken samen met ondernemende Buurderij-Verantwoordelijken die zelfstandig hun Buurderij opstarten en runnen. Dit maakt dat, naast de sociaal-ecologische insteek van ons project, de economische leefbaarheid van het model en de zelfredzaamheid van alle Buurderijen erg belangrijk zijn. Ook als onderneming moeten we dat economische evenwicht nog bereiken.

De omzet die de Boeren wekelijks draaien per Buurderij is fundamenteel, aangezien het niveau van de verkopen bepaalt of ze al dan niet kunnen en willen blijven leveren aan de Buurderijen. Bovendien wordt er gewerkt met een minimale bestelhoeveelheid, om hen te beschermen tegen verlieslatende verplaatsingen. Is dat niveau niet bereikt, dan kunnen ze de bij hen geplaatste bestellingen annuleren of alsnog zorgen voor een oplossing om te kunnen leveren. Bijkomend voordeel van het online bestellen is dat onverkochte voedseloverschotten (na de “markt”) worden vermeden.

Onze impact in perspectief

Ons Europees team bestaat uit een honderdtal mensen, waarvan er een 30-tal dag in dag uit bezig zijn met het verbeteren en vernieuwen van ons webplatform. Om daarin te kunnen blijven investeren, kozen we voor een zekere schaalgrootte terwijl de essentie van wat we doen (de Buurderij-werking) telkens heel lokaal blijft. We zijn actief in 9 Europese landen, met 1200 Buurderijen, 8000 actieve Producenten en bijna 200.000 actieve Buren per maand. In 2017 verkochten de producenten in ons Europees netwerk hun producten voor een totale omzet van 46 miljoen euro. Daar zijn we best trots op!

De korte keten, in al haar vormen, heeft hier nog een hele weg in af te leggen. Elke organisatie, elk netwerk, kan met haar visie en model meewerken om samen de sector groter te maken en stap voor stap uit de niche te kruipen waar we voorlopig nog in vastzitten.

De cijfers zijn bemoedigend, maar we moeten dit durven relativeren. Die totale omzet, bijvoorbeeld, is nog steeds minder dan de helft van de jaaromzet van één grote supermarkt, één winkel. Rond 5 % van de voedselaankopen gebeurt binnen de korte keten, volgens de laatste Europese cijfers. De sector van de korte keten staat voor de enorme uitdaging om haar verhaal te mainstreamen, de sprong voorwaarts te maken en impact te realiseren op een andere schaal. De korte keten, in al haar vormen, heeft hier nog een hele weg in af te leggen. Elke organisatie, elk netwerk, kan met haar visie en model meewerken om samen de sector groter te maken en stap voor stap uit de niche te kruipen waar we voorlopig nog in vastzitten.

Om er te geraken, is transparantie belangrijk. In een duurzaam consumptiemodel zou je altijd moeten weten welk deeltje naar wie gaat. Mensen staan niet meer stil bij de super-marge’s die supermarkten aanrekenen, misschien brengt het recent Europees voorstel van Phil Hogan hier eindelijk verandering in.

Duurzaamheid

De logistieke kost om (zelfs) lokaal voedsel van boer tot bord te krijgen, neemt enorme proporties aan. Boeren & Buren wil de link leggen tussen verschillende actoren die een nieuw distributiesysteem voor de korte keten kunnen ontwikkelen. We willen het debat aangaan: wat betekent duurzaamheid? Is alleen bio duurzaam?

We willen vooral respect voor alle Boeren, want niet iedereen kan zomaar biologisch produceren. Vele boeren zitten vast in een bepaald productiesysteem en kunnen niet gewoon omschakelen, hoe graag ze dat ook zouden willen. Bovendien willen we de deur niet sluiten voor producenten die aan het begin van deze transitie staan. Integendeel, we willen transparante informatie bieden en de dialoog aangaan.

Sommige boeren telen hun groenten en fruit bijvoorbeeld wel volgens biologische principes, maar beschikken niet over het label. De Buurderij-verantwoordelijke kiest zelf zijn of haar team van boeren uit, bezoekt hen en staat volledig achter hun verhaal.

Het contact met de consument opnieuw opzoeken door deelname in de korte keten en alle bijhorende omschakelingen in de eigen productie- en verkoop-logica, is wat ons betreft een enorm significante eerste stap. Respect voor de Boeren die deze keuze maken!

Bovendien hoeft het voor de consument ook niet altijd persé om het officiële label te gaan. Sommige Boeren telen hun groenten en fruit bijvoorbeeld wel volgens biologische principes, maar beschikken niet over het label.

De Buurderij-Verantwoordelijke kiest zelf zijn of haar team van Boeren uit, bezoekt hen en staat volledig achter hun verhaal.

Hij of zij krijgt informatie over de wijze van produceren en ook de Buren krijgen deze informatie mee, door het rechtstreekse contact tussen Boeren en Buren tijdens de wekelijkse Buurderij-Bijeenkomsten dat wij zo belangrijk vinden. 

Onze principes

1. De boer bepaalt zelf zijn prijs

We kunnen geen goed eten verwachten zonder de producent ervan een waardige prijs te geven. Te veel Boeren zitten met torenhoge schulden of moeten rondkomen met minder dan een minimuminkomen. Bij Boeren & Buren stelt de Boer zijn eigen prijs vast, waarin hij tweemaal een commissie van 8,35 % verrekent. Hier ontdek je waar dat geld voor gebruikt wordt. Meer dan 90 % ervan blijft circuleren in de lokale economie, de rest steken we in het ondersteunen van ons netwerk en uitbouwen van het webplatform

2. Het netwerk garandeert de kwaliteit van de producten

Normen en labels opleggen, het is in een lange keten zeker nuttig, maar niet waar wij naartoe willen. Wij willen geen bijkomend label opleggen en kunnen ons door een beperkt aanbod niet beperken tot enkel bio-gecertificeerde producten. Het zijn net de transparantie en dialoog tussen de producent en de consument die garanderen hoe een product gemaakt wordt, en waarom een Boer bijvoorbeeld wel biologisch teelt, maar niet over het label beschikt. Stel gerust al je vragen persoonlijk aan de Boer op de Buurderij!

3. De logistiek herdenken om het lokale met duurzaamheid te doen rijmen

Het heeft geen zin om de foto van een “Boer” op de verpakking te zetten om de illusie van nabijheid op te wekken, het draait erom de industriële landbouw en de massadistributie achter ons te laten. Ook in de korte keten, is logistieke optimalisatie mogelijk de belangrijkste uitdaging en wordt samenwerken overheen verschillende netwerken onontbeerlijk, in het belang van de Boer.

4. Transparantie: exact weten wat naar wie gaat, waarbij de Boer een faire prijs krijgt

Ons huidig voedselsysteem kent geen eerlijke verloning, tussenschakels lopen weg met de grote marges, ten koste van de waardigheid van de producenten en de gezondheid van de consumenten. Helemaal wegdenken kunnen we ze niet, want ze kunnen effectief een goede rol spelen in bijvoorbeeld de verwerking, logistiek of verkoop. Boeren & Buren focust op die twee laatste punten en ook hier geldt de gouden regel van transparantie en moet ten allen tijde duidelijk zijn welk deeltje naar wie gaat en waarom.

5. Goed eten, dat kan je leren

Goed voedsel is een zaak van iedereen: we willen terug weten hoe producten gemaakt worden, in welk seizoen ze door onze Boeren gekweekt worden en dus op hun best zijn. Daarom brengen we het verhaal achter de producten, geven we consumenten de kans om de Boeren te ontmoeten en de hand te schudden van diegenen die ons voedsel maken.

Opnieuw grip krijgen op wat we eten, betekent ook dat we terug moeten naar seizoensgebonden producten, en tijd moeten maken voor ons voedsel: zowel voor het koken - want die tijd is doorheen de jaren steeds afgeslankt -  als voor de boodschappen. En daarvoor biedt Boeren & Buren al drie jaar een alternatief: we zetten samen de krijtlijnen uit van het voedselsysteem van morgen. We stellen het digitale ten dienste van de Boeren. De Buren, die kunnen hier drie maal per dag voor stemmen, in 2018 is elke bewuste maaltijd een stap in de goede richting en grijpen we de macht met onze vorken.