De “redding” van Brussels Airlines: een noodlanding, maar geen duurzame doorstart

De “redding” van Brussels Airlines is een gemiste kans voor de federale regering om de luchtvaartsector duurzamer te maken, betreurt Henk Cuypers, voorzitter van Burgerforum Luchthavenregio. ‘Onze beleidsmakers blijven met deze deal het milieu, het klimaat en onze gezondheid onverantwoord belasten.’

Bijna vier maanden heeft de saga geduurd. Maar uiteindelijk is er een akkoord dat de belangrijkste luchtvaartmaatschappij van België, Brussels Airlines (een dochter van de Lufthansagroep) moet redden. Tijd om een evaluatie te maken en het akkoord te wikken en te wegen.

Het begint al slecht, want wat er exact in de deal tussen Lufthansa en de federale regering staat — en vooral wat er niet in staat, bijvoorbeeld over klimaat en ecologische voorwaarden — is niet publiek. Het contract tussen de Belgische staat en een privébedrijf is confidentieel. Zelfs het parlement krijgt dit contract niet te zien.

Van een democratisch deficit gesproken: je mag toch verwachten dat het parlement in het kader van haar normale, controleopdracht inzage krijgt in de deal. Er is toch 290 miljoen euro belastinggeld mee gemoeid. Niet dus. De parlementsleden en de pers moesten het na aandringen van N-VA en Groen stellen met een toelichting van minister Alexander Decroo, de hoofdonderhandelaar van de regering.

In de nationale pers zijn de voorbije maanden kritische stemmen verschenen over de hamvraag of we de gevraagde 290 miljoen euro niet beter in andere sectoren zoals de gezondheidszorg kunnen investeren. Het doorslaggevende argument waarom de regering finaal toch overstag ging en 290 miljoen leende aan BA / Lufthansa zijn de jobs die ermee gepaard gaan.

De vraag is niet alleen of de tewerkstelling niet alsnog verloren gaat, maar ook of we die 290 miljoen ooit zullen terugzien.

We kunnen alleen maar hopen dat deze financiering het reeds lang noodlijdende bedrijf op een blijvende manier helpt voort te bestaan en de jobs in de sector ook op de langere termijn veiligstelt. Maar zeker is dat helemaal niet. Decroo maakt zich sterk dat hij waterdichte garanties kreeg dat Lufthansa zal investeren in Brussels Airlines: Brussels airport blijft zijn hubfunctie behouden en Brussels Airlines blijft de home carrier van de luchthaven van Zaventem.

De vrees is echter reëel dat een tweede coronagolf het financiële gat in de luchtvaartsector alleen nog groter zal maken en dat de uitgekeerde lening een druppel op een hete plaat zal zijn. De vraag is dus niet alleen of de tewerkstelling niet alsnog verloren gaat maar ook of we die 290 miljoen ooit zullen terugzien.

Bovendien kan men zich afvragen of uitsluitend de overheid over de brug moet komen met belastinggeld om BA te redden? Zijn er geen andere stakeholders die mee het risico moeten dragen? In Nederland heeft de 2de Kamer deze discussie gevoerd en de regering opgedragen om leasemaatschappijen te laten meebetalen aan de redding van KLM, juist om te vermijden dat de belastingbetaler alle kosten draagt en dat de leasemaatschappijen profiteren van de noodkredieten.

Uit onderzoeksjournalistiek in Nederland ( de onafhankelijke nieuwswebsite rond Follow the Money) blijkt dat een flink deel van het noodkrediet voor Air France / KLM richting de leasemaatschappijen stroomt. Meer dan de helft van alle commerciële vliegtuigen in de wereld is in handen van leasemaatschappijen. Ook Brussels Airlines least gans haar vloot.

In België is zelfs niet de vraag aan bod geweest of uitsluitend de overheid overstag moet gaan om de “nationale” luchtvaartmaatschappij te redden. Alhoewel hier ook het leasebedrijf dat de vliegtuigen van BA in bezit heeft en om fiscale redenen in Ierland gevestigd is, er natuurlijk alle baat bij heeft dat BA gered wordt. Eigenaardig dat niemand — ook niet de pers — de Nederlandse piste heeft opgepikt en ingebracht heeft in de discussie over overheidssteun aan BA. Het zou een andere kijk bieden in gans de publieke discussie over de redding van BA.

Hoe zit het ondertussen met de klimaatengagementen van de luchtvaartsector?

Zowel Austrian Airlines als Air France hebben CO2-verbintenissen opgenomen in hun contracten voor noodkredieten. Niets van dit alles echter in dit reddingspakket van Brussels Airlines.

Er zou in het akkoord staan dat “Brussels Airlines naar klimaatneutraliteit moet streven”. Decroo zegt in dat verband dat Brussels Airlines zal investeren in nieuwe, minder vervuilende en minder lawaaierige vliegtuigen. Maar als we goed geïnformeerd zijn, verwijst het akkoord nergens naar concrete milieumaatregelen. Er staat ook niets in dit akkoord over het klimaatakkoord van Parijs (opwarming ver onder 2 graden), over de Europese Green Deal (klimaatneutraliteit tegen 2050), over de vermindering van CO2-emissies, over fiscale maatregelen of over de afschaffing van korte afstandsvluchten.

Een aantal van deze concrete punten komen juist wel aan bod in de afspraken die Lufthansa met Oostenrijk maakte om Austrian Airlines te redden.

Zo wordt in de deal over Austrian Airlines afgesproken dat een vliegticket nooit goedkoper dan 40 euro mag zijn. Daarmee wil men dumpingprijzen verbieden. Verder is vastgelegd dat er 50% CO2-reductie moet zijn tegen 2030 (ijkpunt is 2018). In diezelfde deal staat ook een verbod op korte afstandsvluchten naar bestemmingen waarvoor er een alternatief is met de trein. Ook Air France heeft blijkbaar CO2-commitments opgenomen in zijn contracten voor noodkredieten. Niets van dit alles echter in dit reddingspakket van Brussels Airlines.

In het Vlaams parlement heeft de meerderheid daarenboven, vooral onder impuls van N-VA-er Lorin Parys en VLD-ster Gwenny Devroe, in een debat in plenaire vergadering waar een aanbeveling aan de regering werd goedgekeurd, gepleit voor een economisch groeimodel voor de luchthaven van Zaventem. De meerderheid focust bijna uitsluitend op de tewerkstelling en de jobs die de luchtvaart en de luchthaven van Zaventem zal creëren. De luchthaven van Zaventem moet groeien (lees uitbreiden) om te overleven en “the sky is the limit”.

Het heeft er alle schijn van dat onze regering met deze deal dé kans gemist heeft om de luchtvaartsector duurzamer te maken.

In het debat werden punten als duurzaamheid, klimaatinspanningen voor de luchtvaart en leefbaarheid voor de omwonenden door de meerderheid onder de mat geschoven en beschouwd als belemmeringen voor de verdere ontwikkeling van de luchthaven. Natuurlijk zijn duurzame en kwaliteitsvolle tewerkstelling belangrijk, maar ook de leefbaarheid in de ruime omgeving van de luchthaven moet gerespecteerd worden. Laat staan de leefbaarheid van iedereen op lange termijn. En dat is nu niet meer het geval.

Het heeft er dus alle schijn van dat onze regering met deze deal dé kans gemist heeft om de luchtvaartsector duurzamer te maken. Onze beleidsmakers blijven met deze deal het milieu, het klimaat en onze gezondheid onverantwoord belasten. Ze slagen er blijkbaar niet in om een lange termijnvisie uit te tekenen die én voor de luchtvaartsector zelf, én de belastingbetaler meer perspectief op duurzame ontwikkeling zou inhouden dan de blancocheque die Brussels Airlines krijgt om nu op korte termijn te kunnen overleven.

Henk Cuypers is voorzitter van Burgerforum Luchthavenregio