Nieuw gerechtelijk onderzoek tegen onder meer romanauteur Elif Shafak

Vrije meningsuiting in Turkije beleeft nieuw dieptepunt

© TED conference US

De vrije meningsuiting in Turkije beleeft alweer nieuwe dieptepunten. Op sociale media woedde een heksenjacht tegen Turkse romanschrijvers die seksueel misbruik aankaartten. Intussen loopt er een gerechtelijk onderzoek naar twee schrijvers. Ook de wereldwijd vermaarde auteur Elif Shafak wordt geviseerd.

Einde mei kwam de Turkse romanschrijver Abdullah Sevki in opspraak nadat een pagina van zijn roman in gretige verontwaardiging werd gedeeld op Twitter. Die pagina bevat een passage over kindermisbruik, verteld vanuit het standpunt van een pedofiel. Na een hels tweetdebat vaardigde de Turkse minister van Cultuur en Toerisme een strafrechtelijke aanklacht uit tegen de schrijvers. Zowel Sevki als zijn uitgever werden intussen opgepakt.

De heksenjacht op andere schrijvers was geopend en ook passages van romans van de bekende succesauteur Elif Shafak werden gedeeld wegens ‘opruiend’ en ‘oproepend tot criminele daden’. Elif Shafaks romans zijn literaire getuigenissen, verhalen waarin ze de stemmen voor minderheden en de strijd voor gelijke vrouwenrechten steevast aan bod laat komen.

‘In plaats van het probleem aan te pakken, leggen ze de schrijvers het zwijgen op.’

In de krant The Guardian zegt Shafak dat ze intussen duizenden beledigende en beschuldigende berichten kreeg en dat een onderzoek werd geopend naar haar romans – met name De Blik en Drie dochters van Eva. Telkens zou het gaan om romans die seksueel misbruik aankaarten. Shafak kwam eerder, in 2006, via het controversiële artikel 301 van de Turkse strafwet in aanvaring met de Turkse staat. Dat artikel stelt het beledigen van de Turkse republiek, van de Turksheid en van regeringsinstituten strafbaar. In haar roman De bastaard van Istanboel kaartte ze de Armeense genocide aan.

Dat men zich nu hierop focust, is heel nieuw, zegt Shafak, eraan toevoegend hoe ironisch dit is in Turkije, ‘een land waarin de cijfers over seksueel geweld tegen kinderen en vrouwen uit de hand lopen’. ‘In plaats van het probleem aan te pakken, leggen ze de schrijvers het zwijgen op’, reageert Shafak.

In een vroeger interview met MO* legde Shafak ook uit hoe de collectieve identiteit in Turkije de bovenhand heeft, met als gevolg een sterke weerslag op de vrije meningsuiting. ‘Kunst en creativiteit mogen niet autonoom of individualistisch zijn.’

Turkse politiek is over-masculien

In hetzelfde interview noemt Shafak Erdogans beleid wat betreft vrouwenrechten heel problematisch. ‘Hij beging een grote vergissing door te stellen dat elke abortus een Uludere is', zegt Shafak. Daarmee verwijst de schrijfster naar het Koerdische Uludere waarbij in 2011 33 burgers werden gedood door Turkse gevechtsvliegtuigen die hen als PKK-strijders beschouwden. ‘In een land als Turkije, waar zoveel incest, verkrachting, huishoudelijk geweld en eremoorden voorkomen, kun je abortus niet bannen.’

‘We zijn de boze mannelijke politici beu en hebben meer vrouwen nodig.’

Shafak was al in 2014, nog twee jaar voor de poging tot staatsgreep Turkije in een ultra-repressief klimaat gooide, bijzonder kritisch over het profiel van de Turkse politicus. ‘Dat blijft al decennia onveranderd: agressief, masculien, polariserend en boos.’ Het maakt niet uit om welke strekking het gaat, zegt de schrijfster. Polariseringsdrang zit onveranderlijk in het Turkse politieke bloed. ‘Of het nu kemalisten zijn of Gülen-aanhangers of Erdogan zelf, geen politieke groep mag te lang domineren. We zijn de boze mannelijke politici beu en hebben meer vrouwen nodig.’

Turkse suffragettes zijn uit collectieve geheugen gewist

Wat velen niet weten is dat Turkije eens een bloeiende vrouwenbeweging had, zegt Shafak. Dat ging niet, zoals velen denken, gepaard met de stichting van de Turkse staat, noch met Atatürk of het kemalisme. Haar moeder herinnerde Elif Shafak er bijna dagelijks aan hoe erkentelijk ze “de stichter van de moderne Turkse natie” moest zijn. ‘Mijn moeder was overtuigd dat de Turkse vrouwenrechten de pure verdienste van Atatürk waren. “Zonder hem zouden we zoals de Saoedische vrouwen geweest zijn, weggestopt onder een patriarchaal seksisme”, zei ze dan. Heel veel Turkse vrouwen dachten er zo over.’

‘Afro-Amerikaanse vrouwen spreken bijvoorbeeld van verworven rechten, Turkse vrouwen over gekregen rechten. Dat is een groot verschil.’

Shafak vindt dat op twee manieren problematisch. Ten eerste drukte dit idee vrouwen in een passieve houding: ze hebben zich láten bevrijden door Atatürk. ‘Afro-Amerikaanse vrouwen spreken bijvoorbeeld van verworven rechten, Turkse vrouwen over gekregen rechten. Dat is een groot verschil.’

Ten tweede, zegt Shafak, zijn vrouwen zoals haar moeder ervan overtuigd dat vóór Atatürk, in de Ottomaanse tijd, vrouwen stem, rechten noch identiteit hadden. ‘Ze vergeten dat er al in het late Ottomaanse rijk een bloeiende vrouwenbeweging was. Die vrouwen waren zeer goed op de hoogte van het reilen en zeilen van Emmeline Pankhurst en andere suffragettes. Ze hadden hun eigen magazines en discussiegroepen over vrouwenrechten, die de genderpatronen ter discussie stelden.’

De Turkse samenleving lijdt aan geheugenverlies, zegt de schrijfster. Turkije herinnert zich niet meer het Ottomaanse verleden of de beginjaren van Atatürk, de jaren 1930. Alweer zo’n lastig feit, aldus Shafak, want het staat zelfkritiek en loutering in de weg. ‘Gezond omgaan met het verleden heb je nodig om een volwassen en bevrijde samenleving te worden die haar verantwoordelijkheid op zich neemt.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.