‘Alleen een volksopstand kan in Congo voor verandering zorgen’

‘Alleen een volksopstand kan voor verandering zorgen’, zegt abbé Nshole, de secretaris-generaal van de Congolese bisschoppenconferentie, in een gesprek met MO*. Hij noemt de oproep van La Lucha om te manifesteren ‘een antwoord op onze vraag om een volksopstand’. Hij roept tevens politici die in het buitenland verblijven, zoals Moïse Katumbi, op om terug te keren naar Congo. ‘Ze moeten de moed hebben om terug te keren. Ze kunnen hier meer doen dan in het buitenland.’ Het is duidelijk: de fluwelen handschoenen zijn af, en de strijd tussen de twee machtigste instellingen van Congo - de katholieke kerk en de staat - is aan, schrijft John Vandaele vanuit Kinshasa.

  • © Kenny Katombe/Reuters Militaire politie patrouilleert in de straten van Kinshasa (Juni 2017) © Kenny Katombe/Reuters
  • © John Vandaele Abbé Nshole, de secretaris-generaal van de bisschoppenconferentie © John Vandaele
  • © John Vandaele © John Vandaele
  • © John Vandaele Gérard Bisambu © John Vandaele

Er bestaat in de Democratische Republiek Congo bijzonder veel ergernis over het feit dat president Joseph Kabila na de twee grondwettelijk toegelaten mandaten, niet van plan lijkt om af te treden. Eind vorig jaar liep zijn tweede mandaat af, en na bemiddeling van de Kerk kwam op 31 december 2016 het zogenaamde Sylvesterakkoord tot stand, waarbij oppositie en meerderheid, en de Kerk het eens raakten om tegen eind 2017 verkiezingen te organiseren, waaraan Kabila niet mag deelnemen.

Maar in 2017 hebben Kabila en zijn regering er alles aan gedaan om dat akkoord uit te hollen. Dat zet veel kwaad bloed ook bij de Kerk, Congo’s machtigste instelling die zich verraden voelt.

De ergernis is des te groter omdat Kabila niet echt grote successen kan voorleggen: het oosten van Congo blijft verscheurd door de onveiligheid van talloze gewapende groepen, de aan de gang zijnde devaluatie van de Congolese franc leidt tot verarming, de infrastructuur en voorzieningen blijven van de slechtste ter wereld behoren, en Kabila zelf heeft zich, ondanks dat alles, enorm verrijkt.

‘Wat deze familie in tien jaar aan rauwe verrijking heeft klaargespeeld, heeft Moboetoe zelfs in 32 jaar nooit voor elkaar gekregen’, aldus priester Clément Makiobo, nationaal directeur van de commissie Rechtvaardigheid en Vrede van de katholieke kerk.

Rot aan de kop

De vis rot aan de kop, gaat het gezegde, en het voorbeeld van corruptie dat Kabila heeft gesteld, en het feit dat de salarissen door de devaluatie maar half zoveel meer waard zijn, zorgt ervoor dat ambtenaren meer dan ooit mensen lastig vallen met “ingebeelde” taksen.

In de oostelijke stad Goma zagen we hoe soldaten zodra de avond valt mensen gewoon dwongen geld en goederen af te geven. De ergernis daarover staat momenteel aan het zenith.

‘Waarom zouden we belastingen betalen? We krijgen er toch niks voor in ruil.’

In een winkel in Goma verenigden winkelier en klanten zich om een “taxateur” te verjagen. Nog in Goma werd een agent die lastig deed, gewoon vermoord door zijn slachtoffer, dat zich dan ‘s anderendaags wel ging aangeven bij de politie. ‘Waarom zouden we belastingen betalen? We krijgen er toch niks voor in ruil.’

Ondergetekende zag zich geconfronteerd met vier verschillende barrières bij de overgang tussen de provincie Noord- en Zuid-Kivoe. Met alle onderhandelingen vandien over wat we al dan niet moesten betalen.

Vermits Kabila het aantal provincies onlangs verdubbelde, kan je je alleen maar voorstellen hoeveel van dat soort zinloze theaters zich overal in het land afspelen.

Verkiezingen of…

Het is tegen die achtergrond dat ‘s lands bekendste jongerenbeweging, La Lucha, opgeroepen heeft om vanaf 31 juli manifestaties te organiseren. Of daar veel van terecht komt, moet nog blijken. La Lucha is weliswaar gekend en gerespecteerd, maar of ze de massa op de been krijgt, is een open vraag.

Belangrijker is wat de katholieke kerk beslist. Luc Nkulula, een van de trekkers van La Lucha in de oostelijke stad Goma, toont zich sceptisch: ‘Ja, de bisschoppelijke brief van 23 juni was erg kritisch voor het regime maar tegenwoordig veroordeelt bijna iedereen Kabila met woorden. Wij willen daden zien.’

Maar de kerk lijkt toch wel zinnens het niet enkel bij woorden te laten. Dat bleek al uit het erg scherpe herderlijk schrijven van 23 juni jongstleden, waarin de bisschoppen schreven dat ‘de corruptie, belastingontwijking en het afwenden van publieke gelden verontrustende proporties hebben aangenomen. Een groep landgenoten misbruikt manifest hun macht en kennen zich onwaarschijnlijke economische voordelen toe, ten koste van de gemeenschap.’

De bisschoppen onderstreepten verder dat de crisis grotendeels voorkomt uit het niet naleven van het Sylvesterakkoord door de politiek. Een vreedzame uitweg uit de crisis is enkel mogelijk als er verkiezingen worden gehouden voor december 2017, aldus de bisschoppen. Deze brief wordt in alle katholieke kerken van het land voorgelezen.

Wat vreedzaam protest is

De regering liet al weten dat verkiezingen dit jaar onmogelijk zijn omwille van de onrust in de Kasai - onrust die ze evenwel zelf in de hand heeft gewerkt door de opvolging van een traditionele chef totaal uit de hand te doen lopen, met meer 3000 doden, en meer dan een miljoen ontheemden. De regeringsvriendelijke voorzitster van de verkiezingscommissie liet op haar beurt weten dat verkiezingen dit jaar niet meer zullen lukken.

Dat schept bij de Kerk het gevoel dat ze bedrogen is.

‘Wij zijn evenwel verraden door de bestuurders van dit land. Zonder volksopstand zal erin dit land geen verandering komen. Dat is de spijtige vaststelling.’

© John Vandaele

Abbé Nshole, de secretaris-generaal van de bisschoppenconferentie

‘We hebben ons vergist vorig jaar’, zegt abbé Nshole, de secretaris-generaal van de bisschoppenconferentie. ‘Wij dachten dat we tot verkiezingen konden komen door onderhandelingen, en dat we zo een mogelijk bloedbad konden voorkomen. Wij zijn evenwel verraden door de bestuurders van dit land. Zonder volksopstand zal er in dit land geen verandering komen. Dat is de spijtige vaststelling.’

De houding van de Kerk wordt cruciaal. ‘Als de bisschoppen ons vragen te manifesteren, dan zullen we manifesteren’, zegt een priester in een volkwijk van Kinshasa. Als zijn kerk vol zit, trekt ze duizenden gelovigen.

Om de daad bij het woord te voeren, zet de kerk een nationale sensibiliseringscampagne op. Zo wordt in de 4500 parochies van het land uitleg verschaft bij het akkoord, en aan de mensen uitgelegd wat vreedzaam protest is.

‘We hebben akkoorden met private televisizenders om clips uit te zenden die aangeven hoe er vreedzaam kan worden gemanifesteerd. Wij overleggen ook met leden van de politie over hoe zij dergelijk massaprotest op een goeie manier kunnen omkaderen. Vraag is natuurlijk of de leiders van dit land hen dit zullen toestaan,’ aldus Clement Makiobo.

Stampen en spuwen

De Kerk volgt ook bijzonder nauwgezet op of en hoe de voorbereiding van de verkiezingen gebeurt. Een netwerk van meer dan driehonderd observatoren, brengt geregeld verslag uit over de registratie van kiezers, het respect voor de mensenrechten, het voorkomen van incidenten, de vrijheid van de civiele samenleving… Een call center is opgezet in het interdiocesaan centrum in Kinshasa om de verslagen en oproepen uit alle hoeken van het land te verwerken.

Toen de Congolese inlichtingendienst ANR lucht kreeg van deze campagne, bracht ze Kabila op de hoogte dat de kerk van plan is om een revolutie te ontketenen. Op bezoek in Kisangani sprak Kabila aartsbisschop Marcel Utembi erover aan. Zegt een insider: ‘De aartsbisschop heeft gewoon gezegd dat wij de mensen op de hoogte brengen van het akkoord en van hun recht om vreedzaam te manifesteren voor de uitvoering van het akkoord.’

Ook andere actoren hebben alle vertrouwen verloren in Kabila. Zegt Gérard Bisambu van AETA, een netwerk van vele organisaties, dat ijvert voor transparante en eerlijke verkiezingen, en een partner is van 11.11.11: ‘Zolang Kabila aan de macht blijft, wordt het niks met dit akkoord. Hij moet aftreden zodat een overgangsfiguur kan aantreden en we op een goeie manier de verkiezingen kunnen organiseren.’

‘Ze legden ons op de grond van hun combi en stampten en spuwden op ons.’

© John Vandaele

Gérard Bisambu

Ook Bisambu zegt een netwerk van jongerenorganisaties te hebben die willen ageren als het moment gekomen is. Meer nog dan de kerk - die deel uitmaakt van een internationale structuur - blijven deze burgerverenigingen kwetsbaar voor de repressie van Kabila’s veiligheidsapparaat. Bisambu zelf werd recent opgepakt. Sindsdien slaapt hij niet thuis, uit angst dat ze hem opnieuw komen vinden.

Enkele van zijn jongeren werden op dezelfde vergadering ook opgepakt. Ze leggen uit hoe dat eraan toeging: ‘Ze legden ons op de grond van hun combi en stampten en spuwden op ons. “Jullie zijn tegen Kabila. We zullen jullie eens laten voelen wat dat betekent. Zelfs jullie grote mensenrechtenleider Chebeya werd vermoord, wat denk dat er jullie te wachten staat?”

De vraag is dus of de vlam in de pijp slaat met de oproepen van verschillende organisaties, en het grondwerk van de kerk.

Manifesteren in Congo vergt moed. Zegt een jonge man: ‘Het is voor ons allen een keuze die moed vergt. Natuurlijk willen we verandering. Anderzijds weten we dat het ons het leven kan kosten als we mee manifesteren.’

John Vandaele is in de DR Congo voor een reportage die zal verschijnen in het speciale Congo-nummer van MO*magazine (verschijnt 6 september)

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.