Klimaatstuderen in Kaboel: elk land zijn eigen creatieve actie voor het klimaat

Als ik terugdenk aan mijn jeugd in Afghanistan herinner ik me nog goed hoe ik als kind water moest gaan halen. In Afghanistan moeten mensen vaak lange afstanden leggen naar een waterput. Vooral vrouwen moeten dagelijks zware inspanningen doen om aan water te geraken. Afghanistan is een land waar watervoorziening niet evident is. In België is het veel gemakkelijker: we moeten enkel de kraan opendraaien en er stroomt water door. Door droogte komt de watervoorziening in Afghanistan regelmatig onder druk. De klimaatopwarming zal de droogtes nog doen toenemen.

De klimaatopwarming heeft op dit moment al verstrekkende gevolgen voor veel landen. Vooral ontwikkelingslanden zoals Afghanistan krijgen de zwaarste klappen. De opwarming komt bovenop de politieke instabiliteit, de armoede en ongelijkheid in mijn geboorteland.

Voor de meeste mensen lijkt dit een ver-van-hun-bed-show. Maar voor mij is dat niet zo. Omdat ik er ben opgegroeid en nog steeds familie heb, blijf ik een innige band hebben met Afghanistan.

De vicieuze cirkel van klimaatverandering, armoede en burgeroorlogen

Er wordt vaak gesproken over een verband tussen klimaatverandering en oorlog, maar de meningen hierover zijn verdeeld. Sommige wetenschappers zeggen dat klimaatverandering onterecht wordt gezien als oorzaak van oorlogen, anderen menen dat klimaatverandering wel degelijk een rol speelt. Een burgeroorlog wordt meestal veroorzaakt door een samenspel van verschillende factoren, waarvan de klimaatverandering er één is.

De impact van klimaatverandering varieert van land tot land. Er zijn landen die gevoelig zijn voor oorlog omdat ze een oorlogsgeschiedenis hebben gehad. Een land als Syrië, dat getroffen wordt door droogte, wordt ook sociaal dooreengeschud. Landbouwers zagen zich gedwongen in de steden te gaan wonen, omdat hun land onvruchtbaar was geworden. In de steden vonden ze moeilijk werk, de voedselprijzen stegen en er ontstond onrust. Inflatie en toenemende werkloosheid worden uiteindelijk vertaald in sociale onrust. Het politieke klimaat in Syrië was al zwaar verhit door de harde repressie van Assad. Alle ingrediënten voor een burgeroorlog waren dus aanwezig.

Aan de andere kant zijn er ook landen die in staat waren om zich aan te passen aan het veranderende klimaat. Het is moeilijk om te concluderen dat er een direct verband is tussen klimaatverandering en oorlog. Er is wel een indirect verband tussen burgeroorlogen en klimaatverandering. Naar de rol van klimaatverandering bij de burgeroorlogen in Afghanistan is er echter nog niet veel onderzoek gedaan.

Vandaag de dag is ook in Afghanistan het contrast immens groot tussen de snel groeiende steden, waar de westerse levensstijl doorsijpelt, en de dorpen, waar conservatisme heerst. In de steden is de kloof tussen arm en rijk met het blote oog zichtbaar. De stedelingen worstelen met onveiligheid, armoede, maar ook steeds meer met luchtvervuiling. De dorpelingen hebben geen andere houvast dan God, hun akkers en hun dieren.

Klimaatverandering en oorlog maken dezelfde slachtoffers, namelijk de gewone mensen met weinig middelen.

Als gevolg van een steeds schaarsere regenval worden de akkers van de dorpelingen steeds onvruchtbaarder. Ook de politieke context en de veiligheid is in Afghanistan niet ideaal. De Afghaanse overheid heeft voornamelijk controle over grote steden en provinciesteden. In andere gebieden zijn de taliban aan de macht.

De overheid sluit steeds vaker akkoorden met de taliban. Deze laatsten stellen hogere eisen en de overheid moet grotere toezeggingen doen. De veiligheidssituatie blijft fragiel. Mensenrechten, vooral vrouwenrechten worden in heel het land geschonden, ongeacht wie het gezag over een gebied uitoefent. In afgelegen dorpen zijn gedwongen huwelijken een realiteit voor vele vrouwen.

Ondertussen zien de burgers zich genoodzaakt om zelf de handen in elkaar te slaan. Zo zie je op sociale media dat burgers in de steden zich zijn gaan inzetten voor het klimaat. Ze nemen allerlei maatregelen om luchtvervuiling te verminderen. Op sociale media zie je bijvoorbeeld foto’s van vrouwen op de fiets. In een mannenmaatschappij fietsen de vrouwen voor het klimaat. Zo werd ook een foto van de klimaatmars ‘Fridays for future’ in Kaboel massaal gedeeld. Het beeld was zeer sterk: jongeren, vooral vrouwen, bewaakt door soldaten, liepen door de straten van Kaboel om aandacht voor het klimaat te vragen. In de steden worden mensen zich steeds meer bewust van het ecologisch ongezonde klimaat waarin ze leven.

In heel wat dorpen daarentegen hebben de dorpelingen nog nooit gehoord van klimaatverandering. Toch worden ook zij dagelijks geconfronteerd met de gevolgen ervan. Zij hebben jammer genoeg niet de nodige middelen, noch de kennis om zich aan te passen. Omdat hun klimaatbestendigheid zeer laag is, zakken ze dieper in de armoede. De Afghanen, zowel op het platteland als in de steden, zijn weerloos tegen de gevolgen van klimaatverandering. Ze hebben simpelweg de middelen niet om het zelf op te lossen.

Of het verband tussen klimaatverandering en burgeroorlog nu direct is of indirect, één ding is zeker. Klimaatverandering en oorlog maken dezelfde slachtoffers, namelijk de gewone mensen met weinig middelen.

De Afghaanse vrouwen betalen prijs van oorlog en klimaatverandering

De klimaatverandering is over heel de wereld voelbaar, alleen de mate waarin is niet overal hetzelfde. Landen met laagste broeikasuitstoot, krijgen de zwaarste klappen. Hetzelfde zien we ook binnen onze eigen landsgrenzen: de armste burgers zijn het kwetsbaarst voor klimaatverandering. Zo wonen in België de kansarme gezinnen in slecht geïsoleerde woningen en in wijken waar luchtvervuiling het hoogste is.

Klimaatbestendigheid is de mate waarin individuen of samenlevingen zich kunnen aanpassen aan het veranderende klimaat en daar de voordelen van kunnen oogsten. Afhankelijk van de beschikbare financiële middelen en informatie kunnen individuen en samenlevingen een leven opbouwen waar de klimaatverandering leefbaar wordt. De economisch zwakste gezinnen en economisch zwakste landen hebben een lage klimaatbestendigheid waardoor ze gevoeliger zijn voor het veranderende klimaat. Ook vrouwen zijn kwetsbaar voor klimaatverandering.

Een sterkere positie van de vrouwen op het platteland is mogelijk de sleutel om de klimaatbestendigheid van het hele land te verhogen.

In arme en politiek onstabiele landen zoals Afghanistan worden vrouwen op alle maatschappelijke vlakken gediscrimineerd. Afghanistan is er nog altijd een mannenwereld waar de vrouw een lagere sociale positie heeft. De voornaamste taak van de vrouw in deze patriarchale samenleving is om zorg te dragen voor de kinderen en het huishouden. Velen onder hen mogen niet of slechts een paar jaar naar school. Het gevolg is dat 75,8 procent van de vrouwen analfabeet is. Genderongelijkheid is in alle aspecten van dagelijkse leven voelbaar. Dat is dan ook de reden waarom vrouwen in landen zoals Afghanistan meer getroffen worden door armoede. Extra droogtes en overstromingen zullen de Afghaanse vrouwen kunnen nog kwetsbaarder maken.

De internationale gemeenschap moet de Afghaanse overheid eraan herinneren dat het land zeer kwetsbaar is voor klimaatverandering. Het bevorderden van de rechten van de vrouw zal de klimaatbestendigheid van het land verhogen. Het is belangrijk dat in landen zoals Afghanistan onderwijs makkelijk toegankelijk wordt gemaakt voor meisjes. Als de vrouwen ook in afgelegen dorpen geschoold worden, zijn ze niet langer honderd procent afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen. Een sterkere positie van de vrouwen op het platteland is mogelijk de sleutel om de klimaatbestendigheid van het hele land te verhogen. Wanneer zij geschoold zijn en kennis hebben over het klimaat en hoe ze zich daaraan kunnen aanpassen, zullen ze ook hun eigen positie in de maatschappij kunnen versterken.

Ik hoop dat zowel de internationale gemeenschap als de Afghaanse leiders geen toegevingen meer zullen doen over mensenlevens. Ik hoop dat wij als land en binnen de EU het voortouw zullen nemen en de Afghaanse overheid aanmoedigen om vrouwenrechten te eerbiedigen en de juiste klimaatmaatregelen te nemen.

Mariyam Safi is masterstudente rechten aan UGent en gemeenteraadslid voor Groen in Wommelgem.