Terug naar Tunesië: ‘Ik ben wetenschapper, niet een of andere parasiet’

Op een Antwerpse studentencampus ontmoet MO* Sondes Kalboussi (30) uit Tunesië. In haar eigen land vond ze niet wat ze wilde, en ze besloot naar Europa te trekken. Via Italië en Zweden belandde ze op haar dertigste tussen jonge lawaaiige studenten op de Antwerpse campus.

Waar kom je vandaan?

Sondes: Ik ben opgegroeid in Kairouan, een grote stad in het midden van Tunesië. Het is vooral beroemd vanwege zijn traditionele tapijten. Daarna heb ik in Monastir en Tunis gestudeerd.

Hoe lang woon je hier al?

Sondes: Sinds 2014 woon ik in Europa. Eerst heb ik twee jaar bio-informatica in Bologna gestudeerd, maar ik heb als Erasmusstudent ook zes maanden doorgebracht in Stockholm. Na mijn afstuderen ben ik in oktober 2016 als research-assistent aan de slag gegaan aan de Universiteit van Antwerpen.

Voor en na de revolutie

Waarom ben je weggegaan uit Tunesië?

Sondes: Ik ging door een depressie. Uit wat ik deed, haalde ik geen voldoening en ik had nul zelfvertrouwen. Ik besloot dat ik mijn leven helemaal moest veranderen. Ik liet mijn haar helemaal kort knippen. Maar de grootste verandering was natuurlijk dat ik mijn continent verliet.

‘Ik heb geen hekel aan Tunesië, maar als je land je niet de mogelijkheden geeft die je wil, ben je verplicht je land te verlaten’

Mijn vrienden zeiden altijd al tegen me dat ik constant klaagde over Tunesië en dat ik beter weg kon gaan. Het is niet zo dat ik een hekel heb aan Tunesië, maar als je land je niet de mogelijkheden geeft die je wil, dan ben je verplicht je land te verlaten.

Dat is geen verraad, je zoekt gewoon iets beters voor jezelf. Ik denk dat ik mezelf iets wilde bewijzen en dat kon alleen door het land te verlaten.

Ook politiek en economisch gezien is de situatie niet al te best in Tunesië. Alles is zo sterk verergerd sinds de revolutie. Ik sluit me volledig af van het politieke nieuws, als je alles volgt word je ziek. Ik denk niet dat de revolutie goed heeft gedaan.

Als je meer vrijheid geeft aan de mensen dan ze verdienen, wordt de rotzooi alleen maar groter. Vrijheid en democratie zijn goed, maar alleen voor mensen die weten hoe ze er mee moeten omgaan. En de politici zijn nu nog corrupter dan voorheen. Mensen sterven nu door armoede.

Vragenpeloton 

Welk boek of film zou je aanbevelen? 
Ik lees weinig Tunesische boeken en kijk geen Tunesische films. Ik heb het eerder voor psychologieboeken. Het boek dat ik als eerste kan aanraden is ‘The five-second rule’ van Mel Robbins. Als je ooit vastzit of in een nare situatie zit, tel dan terug van vijf naar een. Dan gebeurt er fysiologisch iets in je lichaam waardoor je je beter voelt. ‘The subtle art of not giving a fuck’ van Mark Manson is ook echt een leuk boek. De schrijver zegt dat we boos en nerveus worden om hele stomme redenen. Accepteer dat je kan falen. Dat betekent niet dat er iets mis met je is. Accepteer het en leer ervan. 

Wat neem je mee?
Zonnebrand en chocolade. En dan wel chocolade van een chocolatier, niet uit de supermarkt. Daar kun je me mee omkopen, dan doe ik alles voor je. Dat is de eerste reden waarom vrouwen van België houden. Verder hebben we alles in Tunesië. 

Wat neem je mee terug? 
Veel eten. Couscous onder andere. De couscous die je hier krijgt is niet hetzelfde. En kruiden, harrissa, chilipepers en olijfolie. Als ik geluk heb bakt mijn moeder brood voor me om mee te nemen.Waarom ben je naar Europa gekomen?

Sondes: Ik wilde een uitdaging en ik wilde verder studeren. Eerst dacht ik naar Frankrijk te gaan, want in Tunesië is Frans een van de studietalen. Om de een of andere rede lijkt moslim zijn een zonde in Frankrijk.

Ik heb er eens gesolliciteerd voor een stage, maar ze vroegen mij mijn hoofddoek af te nemen en dat was absoluut geen optie

Ik heb er eens gesolliciteerd voor een stage bij het Inserm instituut, maar ze vroegen mij mijn hoofddoek af te nemen. Dat was absoluut geen optie. Ik ben moslim en daar ben ik trots op.

Bovendien hoefde ik alleen achter een computer te werken. Ik zou er geen direct contact hebben met patiënten of experimenten doen met gevaarlijke stoffen in het lab. De vraag verbaasde mij en ik heb de stage geweigerd.

Tunesische sfeer in Italië

Hoe ben je dan uiteindelijk in België terecht gekomen?

Sondes: ​Omdat mijn broers in Milaan woonden koos ik voor Italië. Dan kon mijn moeder ook komen wanneer ze maar wilde. In Frankrijk is dat nu toch allemaal wat moeilijker, daar is het lastig om een visum te krijgen, zelfs voor toeristen.

Italië kent bovendien dezelfde mediterrane sfeer als Tunesië. Ik voelde me verbonden met de Italianen. De mensen zijn er warm en vriendelijk. Toen ik naar Italië verhuisde merkte ik eigenlijk niet zoveel verandering. Tunesië wordt sterk beïnvloed door de Europese cultuur.

‘Ik schrok wel toen ik hier kwam, ik dacht dat iedereen Frans sprak, maar niemand bleek dat hier in Antwerpen te kunnen’

Het halfjaar in Zweden was de beste ervaring die ik ooit gehad heb, zowel professioneel als persoonlijk. Ik houd van dat land.

Alleen was het weer extreem koud. Scandinavië behoort tot een ander melkwegstelsel. Alles is er extreem georganiseerd, extreem schoon, extreem punctueel. Alles is er perfect.

Nadat ik ben afgestudeerd heb ik overal in Europa gesolliciteerd, behalve in Frankrijk.

Uiteindelijk kreeg ik hier de baan. Bovendien heeft België een goede reputatie als het gaat om het economisch niveau, inkomens, diensten, gezondheidszorg.

Ik schrok wel toen ik hier kwam, ik dacht dat iedereen Frans sprak, maar niemand bleek dat hier in Antwerpen te kunnen. Gelukkig is het niet zo’n probleem omdat ik Engels spreek. Ik probeer zelfs te vermijden Frans te praten, want dat wordt hier vaak als een belediging opgevat.

Platte batterij en tekort aan vitamine D

Waarom ga je terug naar je thuisland?

Sondes: Soms word ik moe van Europa. Dan ga ik terug om mijn batterijen weer op te laden. Die zijn nu volledig leeg, ik voel me erg moe en uitgeput. Ik heb wat vitamine D nodig. En ik ga natuurlijk ook terug om mijn familie te zien.

Voel je jezelf eerder Tunesisch, Belg of nog iets anders?

Sondes: Mijn familie en vrienden zeiden altijd tegen me dat ik een perfectionist ben. Dat zie je niet zo vaak in mijn land. Ik ben zo geordend dat andere mensen in Tunesië me raar vinden. In die zin ben ik misschien wel eerder Europees, zeker wat mijn professionele houding betreft. Maar ik ben er ook trots op om Arabische, moslim en Tunesische te zijn.

Ik heb een mediterrane spirit. Ik houd van ervan met mensen te praten en ze eten aan te bieden. Ik ben een mix van alles wat. Hoe je je gedraagt, heeft overigens niets met je nationaliteit te maken.

Mensen kunnen me niet dwingen om hun regels over te nemen. Soms praten mensen wel eens in het Nederlands terug tegen mij nadat ik iets in het Engels zeg. Hoe moet ik dan begrijpen wat ze zeggen? Vragen wij je om onze regels, cultuur en levensstijl te volgen als je naar ons land komt?

We heten je welkom, en we zullen je alles aanbieden wat we kunnen. Ik denk niet dat wij je zullen vragen om Arabisch te spreken. Dus waarom zou je mij vragen je taal te spreken? Alleen maar omdat ik hier woon en werk? 

Wetenschapper, geen X-Man

Hoe ga jij zelf om met verschillen?

Sondes: Hoe kan je je land democratisch noemen als je de ander niet accepteert? Het gaat om het accepteren van verschillen. Verschillen maken het leven mooi. Mijn beste vriend is een christen en een van mijn beste collega’s is Hindoestaans. Religie speelt geen rol voor mij. Oordeel niet voordat je iemand kent.

Hoe kan je je land democratisch noemen als je de ander niet accepteert? Mijn beste vriend is een christen en een van mijn beste collega’s is Hindoestaans.

 

Word je zelf vaak beoordeeld op je afkomst hier in België?

Sondes: Ik heb een keer meegemaakt dat een man die mij op de fiets passeerde ‘terrorist’ naar me riep. Is dat dan omdat ik een hoofddoek draag? Dat is de enige keer dat ik racisme heb ervaren in België.

Ik weet dat we niet geliefd zijn, maar oordeel niemand op z’n uiterlijk. Je kan me pas veroordelen als je me kent. Die man weet helemaal niet wat ik dit land te bieden heb. Ik ben een wetenschapper, niet een of andere parasiet of mutant. Ik ben niet een van de X-men.

Mensen hebben toch een verkeerd idee over alles wat uit het Oosten komt. Ze doen ook niet hun best om er meer te weten over te komen. Ze nemen dingen over uit de media en van slechte voorbeelden die ze zien. Dat is misschien menselijk, maar ik begrijp het niet.

Organisatie, veiligheid en bier

Wat zijn de grootste verschillen?

Sondes: Mensen zijn veel georganiseerder hier. Als je hier bijvoorbeeld een afspraak hebt op het gemeentehuis, weet je dat je op tijd geholpen wordt. In Tunesië is het heel moeilijk om een afspraak te maken.

Ben je gelukkig genoeg om een afspraak te kunnen regelen, dan moet je nog heel lang wachten. En als je eindelijk aan de beurt bent kunnen ze zeggen dat er een document ontbreekt en je een maand later terug moet komen. En een maand later zeggen ze weer hetzelfde.

‘Een sociaal leven opbouwen is wel moeilijk hier. Belgen zijn geslotener in vergelijking met Italianen en Tunesiërs’

Ik voel me hier veiliger in België, als vrouw. Hier kan je je opkomen voor je rechten wat niet altijd het geval is in mijn land. Dat geldt voor iedereen, maar zeker voor vrouwen. Ik heb het gevoel sterker te zijn hier.

Een sociaal leven opbouwen is wel moeilijk hier. Belgen zijn geslotener in vergelijking met Italianen en Tunesiërs.

Je collega’s zie je niet na je werk. De levensstijl van Europeanen is natuurlijk anders dan de mijne, dus misschien is het daarom moeilijk. Ik ga niet naar feestjes bijvoorbeeld. Niet alles draait om bier drinken en seks.

Wat mis je het meest aan je thuisland?

Sondes: Ik mis de azan, de oproep tot het gebed. Die stem die je dan hoort is zo warm. Ik word heel emotioneel als ik dat hoor. Maar het eten mis ik nog het meest. Het fruit, vlees en vis smaakt er anders. En ik mis mijn familie.

Bovenal wetenschapper

Wat waardeer je het meest hier in België?

Sondes: Competenties worden hier gewaardeerd. Hier wordt je het gevoel gegeven waardevol te zijn. Academisch gezien dan. Ik word gewaardeerd vanwege mijn diploma’s en niet veroordeeld omdat ik een vrouw ben of moslim. Ik ben in de eerste plaats wetenschapper. Dat is hoe ik graag wil dat mensen mij zien.

Zou je ooit nog in je thuisland willen wonen?

‘Ik ben in de eerste plaats wetenschapper. Dat is hoe ik graag wil dat mensen mij zien’

Sondes: Nu niet. Daarvoor moet eerst een hoop veranderen. Mijn contract loopt af in september en dan zoek ik iets nieuws hier in België.

Ik heb al posities geweigerd in Oostenrijk, Duitsland en Zwitserland. Ik ben hier gesetteld en wil graag blijven. België voelt voor mij als een soort thuis.

Die bureaucratische procedures waar je doorheen moet als je naar een ander land verhuist zijn behoorlijk hectisch. Ik ben wel van plan naar Brussel te verhuizen. Het leven zal vast makkelijker zijn door in het Franstalig gebied te wonen.