Tael is gansch het Volk

Ik kan genieten van de aanblik van de stad die vervelt. Wanneer ik op een zonovergoten dag de houten kerstmarkttuinhuisjes weer in het bouwpakket zie verdwijnen, wordt mijn stap vanzelf lichter. Ik voel dezelfde opluchting als wanneer iemand een dampkap afzet, en je bij de verse stilte pas beseft, hoe vervelend het geruis was.

Als je ergens middenin zit, weet je niet altijd goed wat er aan de hand is. Soms weet je pas achteraf wat je een hele tijd hebt gevoeld, heb je de terugblik nodig om woorden op gedachten te kunnen kleven. Het is moeilijk om grip te krijgen op de tijden waarin je leeft: het heden is per definitie onoverzichtelijk.

Wat ik onderhand wel weet, is dat dit een tijdperk is, waarin je woorden kan verliezen. Je kan een leuk woord kwijtspelen aan een ander kamp, waarvan je het bestaan niet eens vermoedde.

Neem nu het onschuldige woord ‘sneeuwvlokje’. Dat viel voorheen dwarrelend uit de lucht, vorige week nog, kon het je laten smelten op je tong. Dat heb ik altijd een erg mooi woord gevonden. Het is het woord dat kinderen al decennia gebruiken voor witte huisdieren: konijnen of hamsters.

‘Sneeuwvlokje’ is het voorbije jaar een scheldwoord geworden.

Het is het voorbije jaar een scheldwoord geworden. Je duidt er een overgevoelig mens mee aan. Iemand die niet goed om kan met scherp geformuleerde opinies van de rechterzijde, en die zich terugtrekt in een safe space, waar hij of zij zich beschermd weet tegen microagressies. Voor elk woord dat bezoedeld wordt krijgen we er een paar enge woorden bij. Of even akelige afkortingen die door hun kapitalen lijken te schreeuwen. MSM, main stream media en SJW, Social Justice Warrior.

Pepe the frog

Tekenaar Matt Furie overkwam nog iets ergers. Hij verloor zijn getekende geesteskind: Pepe the frog. Een niet eens erg goed getekende amfibie, ontsproten aan het brein van een tekenaar die stoned achter de tekentafel zat. Pepe werd langzaam een populair figuurtje, een internet meme die gebruikt werd om een basisemotie van tevredenheid te verbeelden (‘feels good man’). Tot de alt-right zijn kikker doodknuffelde.

In een recordtempo doken overal rechtse Pepes op en werd hij het symbool van White Supremacists. Furie zag met lede ogen hoe Pepe een eigen radicaal rechts leven begon te lijden. Hij onderneemt ondertussen verwoede pogingen om tegenwicht te bieden, en maakt aan recordtempo tekeningen van Pepe die zijn nazi-insignes afgooit,maar het lijkt een verloren zaak.

Deze woorden- en beeldenstorm maakt mij droevig, maar ik ben wel gefascineerd door verschuivingen in (beelden)taal. Het is een van de redenen waarom ik er maar niet in slaag om weg te blijven van sociale media. Net zoals je bij tandpijn blijft duwen met je tong tegen een zere kies, om je ervan te vergewissen, dat het nog steeds pijn doet.

‘You can’t handle the truth’

‘Er staat ons nog wat te wachten’. Ik hoor het mezelf zeggen, zuchtend, en laat er een veelzeggende stilte op volgen. Mijn gezelschap beaamt de nu al lamentabele staat van 2017. Ik weet niet goed waarop ik deze uitspraak baseer. Het is een gevoel, en een gevoel, dat weten we onderhand, dat is altijd juist. Zo poneer ook ik de hele tijd door stellingen, die op weinig zijn gebaseerd.

Post-Truth heet dat dan, het ergste neologisme van allemaal. Ik heb de waarheid lang een overschat iets gevonden. Iets waar je naar hartenlust mee mag boetseren. Ik kom uit een geslacht van verhalenvertellers én overdrijvers. Aangedikte anekdotes, die bij elke vertelling langer en spannender worden. Se non è vero, è ben trovato. Is het niet waar, dan is het tenminste goed gevonden.

Laat de waarheid niet in de weg staan van een goed verhaal. Ik heb dan ook altijd een boontje gehad voor Boudewijn Büch. Die Nederlandse schrijver en tv-maker waarvan na zijn dood bleek dat hij al zijn autobiografische boeken een beetje bij elkaar had verzonnen: geen getraumatiseerde vader met een oorlogsverleden en zijn vroeg gestorven zoontje bleek eigenlijk nooit geboren. Zijn mythomanie is prachtig beschreven in de biografie ‘Boud, het verzameld leven van Boudewijn Büch’. Zijn leven leest als een lange ode aan de leugen. Hij stierf in 2002. In tijden van internet en ijverige fact checkers was hij vast snel door de mand gevallen.

Ik ben gefascineerd door leugenaars. Want ik heb dan wel een weelderige fantasie, een wat flirterige verhouding met de waarheid, als leugenaar ben ik geen knip voor de neus waard.

De werkelijkheid maakt gekkere sprongen dan dat een goedbetaald schrijversteam van een satirische reeks kan bedenken.

De werkelijkheid maakt gekkere sprongen dan dat een goedbetaald schrijversteam van een satirische reeks kan bedenken. Bij het herbekijken van het hilarische ‘Veep’ valt het me op, hoeveel er van de verzonnen gekkigheid inmiddels al echt gebeurd is.

De hoofdrol is voor de incompetente Selena Meyers, die het op merkwaardige wijze alsnog tot eerste vrouwelijke president van Amerika heeft geschopt. Zij bakt er niets van, haar entourage nog minder, maar hoe meer ze blundert, hoe hoger ze de politieke ladder op klimt.

De ongemeen grappige serie steekt de draak met het huidige mediatijdperk. Op een bepaald moment tweet Meyers een boodschap die privé bedoeld is, en niet voor het grote publiek. Ze besluiten om het geval op de Chinezen af te schuiven die het Witte Huis zouden gehackt hebben. Als ze aan haar ‘chief of staff’ te kennen geeft dat ze zich toch wat ongemakkelijk voelt bij het betrekken van een buitenlandse mogendheid om haar eigen gaffe te verbergen, antwoordt die laconiek: ‘Dat is de hoeksteen van het Amerikaanse buitenlands beleid sinds de Amerikaans-Spaanse oorlog’.

Toen ik dat fragment zag, grinnikte ik, maar nu nemen mensen in machtsposities zo vaak ongestoord een loopje met de waarheid, dat er een woord voor is uitgevonden. Dan lach ik toch eerder groen. Jezelf tegenspreken, het licht van de zon ontkennen: eenmaal een aantal mensen ermee weg geraakt, slaan steeds meer mensen een kronkelend paadje in. De reactie op iemand die op flagrante leugens wordt betrapt, is niet meer dan een simpel schouderophalen. Verkeerde cijfers, bedenkelijke grafieken, eenzijdige interpretaties van onderzoeken en tendentieuze polls stofferen snibbige en gepolariseerde debatten.

Stel je voor dat we in ons persoonlijke leven zo slordig zouden omgaan met de waarheid?

Stel je voor dat we in de andere verhoudingen, in ons persoonlijke leven, zo slordig zouden omgaan met de waarheid? En met de feiten. Dan krijg je de hele tijd het gevoel dat je bedrogen wordt. Dat vindt nu eens echt niemand geestig.

Middenin de wordfeud waarin we zitten, wil ik graag zelf een woord terug opeisen. Het woord tegendraads. Ik wil het uit de handen rukken van de pundits die van het linkerbeen op het rechterbeen huppelen en die van hun wisselende opinies een bron van inkomsten hebben gemaakt. De middenstanders met hun meningmarchandise, die al hun poer verschieten in de titel, in de hoop op clicks en shares.

Ik wil het woord tegendraads geven aan hen die, ondanks alles, groothandel drijven in de liefde.