Zuiden verovert terrein in gevecht om patentrechten

De WIPO, de VN-organisatie die toekijkt op de toepassing van de internationale verdragen over intellectuele eigendomsrechten (patenten) en copyrights, gaat een ‘ontwikkelingsagenda’ opstellen. Er komt een werkgroep die gaat uitzoeken hoe de nieuwe ontwikkelingsvriendelijke richtlijnen in de praktijk moeten worden gebracht. Na overleg met intergouvernementele en niet-gouvernementele organisaties moet de werkgroep op 30 juli 2005 een rapport voorstellen aan de volgende Algemene Vergadering.

Daarnaast zal de WIPO een internationaal seminarie over intellectueel eigendomsrecht en ontwikkeling organiseren. Het zal daarvoor samenwerken met andere multilaterale organisaties waaronder de VN-organisatie voor Handel en Ontwikkeling (Unctad), de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), de VN-organisatie voor Industriële Ontwikkeling (Unido) en de Wereldhandelsorganisatie (WHO). Binnen de VN-familie is de WIPO uniek omdat zowel vertegenwoordigers uit de private sector als de VN-lidstaten lid zijn.

De goede intenties stemmen grotendeels overeen met een voorstel dat werd voorgelegd aan de WIPO door Brazilië en Argentinië. Het voorstel werd gesteund door Bolivia, Cuba, de Dominicaanse Republiek, Ecuador, Iran, Kenia, Sierra Leone, Zuid-Afrika, Tanzania en Venezuela.

In eerste instantie reageerden de industrielanden aarzelend op het voorstel. Ze wezen op de 500 miljard dollar die de organisatie voor de periode 2004-2005 al had toegewezen aan samenwerkingsprogramma’s met specifieke landen of regio’s. Het geld daarvoor komt voor 85 procent uit de inkomsten van patentregistraties en copyrightsystemen. Maar Guillermo Valles, de Uruguyaanse vertegenwoordiger bij de WIPO, argumenteerde dat technische steun of samenwerking niet volstaat. Volgens hem heb je pas een echte ontwikkelingsagenda als je rekening houdt met de belangen van consumenten én producenten, en niet alleen de tweede groep. Met de goedkeuring van de resolutie dinsdag schijnt de WIPO Valles’ redenering te volgen.

Dit is een overwinning voor het Zuiden, en een trendbreuk voor de WIPO, zegt James Love, een Amerikaanse activist van de consumentenorganisatie Consumer Project on Technology. Jarenlang heeft de WIPO de uitbreiding van patentrechten gesteund. Maar vandaag verleent het zijn steun aan een volledig andere aanpak en buigt zich over maatregelen die het jarenlang genegeerd heeft. Het steunt open source software (waarvan de broncode niet gepatenteerd wordt), erkent dat domeinen als het menselijk genoom publiek bezit moeten zijn en heeft het over uitzonderingen op de patentregels om medicijnen toegankelijk te maken voor zieken. Ook de wereldwijde federatie van consumentenorganisaties Consumers International spreekt van een grensverleggende stap.

De dinsdag aangenomen resolutie nam diverse ideeën over van de zogenaamde ‘Verklaring van Genève’ van twee weken geleden. Daarin stelde een groep van meer dan 500 prominente wetenschappers en intellectuelen dat de WIPO generaties lang vooral heeft ingespeeld op de beperkte zorgen van machtige uitgevers, farmaceutische producenten, gewasontwikkelaars en andere commerciële belangengroepen. (ADR/MM)