Waakhond gaat huurlingen in de gaten houden

De voorbije twintig jaar gingen dergelijke militaire privébedrijven een steeds grotere rol spelen in conflicten over de hele wereld. Ze worden niet enkel ingehuurd door overheden, maar ook door grote multinationals zoals mijnbedrijven. De sector deed echter een kwalijke reputatie op omdat sommige bedrijven het niet altijd nauw namen met de mensenrechten. Het bekendste voorbeeld was een incident in Irak in 2007, toen huurlingen van de firma Blackwater zeventien Iraakse burgers neerschoten.

Eind 2011 werd onder leiding van Zwitserland al de gedragscode ICoC (International Code of Conduct for Private Security Service Providers) gelanceerd, en gisteren werd op een top in Genève de ICoC-vereniging opgericht, die moet controleren of de code wordt nageleefd.

Volgens mensenrechtenactivisten is het een belangrijke stap, omdat de bedrijven tot nog toe in een schemerzone opereerden. Maar er is ook kritiek, omdat het om een vrijwillig engagement gaat van de bedrijven, dat over onvoldoende mechanismen beschikt om inbreuken te bestraffen. Bovendien, klinkt het, verleent het initiatief legitimiteit aan de privatisering van conflicten.

“Er zijn altijd juridische gaten geweest wat betreft de activiteiten van de militaire privébedrijven”, zegt Gabor Rona van de mensenrechtenorganisatie Human Rights First. “Soms is zo’n bedrijf bijvoorbeeld gevestigd in een land, maar rekruteert het in een ander land en is het actief in weer nog een andere staat. Zo gaan zaken verloren in een juridische puzzel, met name als een medewerker betrokken is in een mensenrechtenschanding.”

Zo wees onderzoek rond het Blackwater-incident uit dat de burgers wel degelijk onschuldig waren, maar is het erg onzeker dat de daders berecht zullen worden.

Succes

Meer dan zevenhonderd de bedrijven uit meer dan tien landen hebben de gedragscode al ondertekend. Ook overheden, waaronder Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Australië steunen de ICoC.

“Er is een brede ondersteuning voor het project, en ik heb nog geen tekenen gezien dat bepaalde landen dit proces zouden willen boycotten”, zegt Rona. “Maar het wordt pas echt een succes als landen de toekenning van contracten afhankelijk zouden maken van toetreding tot de ICoC. Hopelijk wordt dat de trend.”

De VS en Groot-Brittannië hebben al stappen ondernomen in die richting.