Vredesproces laat vluchtelingenprobleem onopgelost

Het geweld tussen het regeringsleger en de rebellen van de Tamil-minderheid in het noorden van Sri Lanka maakte de afgelopen twee decennia bijna een half miljoen vluchtelingen. Die leven in opvangcentra en vluchtelingenkampen elders op het eiland, verblijven in het zuiden van buurland India of zijn erkend als politiek vluchteling in het Westen. Maar een jaar nadat de nieuw verkozen regering een voorlopig vredesakkoord met de Tamils tekende, heeft lang niet elke vluchteling evenveel heimwee naar huis.

Sommigen konden niet wachten om terug te keren en waagden vorig jaar al de oversteek in gammele bootjes van Zuid-India naar Sri Lanka. Anderen voelen zich perfect in hun vel in hun nieuwe thuis, en hebben geen zin om een comfortabel leventje in te ruilen voor een armoedig bestaan als Srilankaanse plattelander.

Volgens een rapport van het Hoog Commissariaat voor de vluchtelingen van de VN (UNHCR) zouden vorig jaar al 200.000 Srilankanen zijn teruggekeerd naar hun oude huizen. Zo goed als alle vluchtelingen die in Zuid-India verblijven, en een redelijk groot deel van de vluchtelingen in het Westen, zouden bereid zijn terug te keren. Maar, zo benadrukt de hoge VN-commissaris voor de vluchtelingen, Ruud Lubbers, de terugkeer moet geleidelijk en vrijwillig gebeuren.

Volgens vluchtelingenorganisaties zet de regering de vluchtelingen onder druk om terug te keren naar hun oude woonplaats. De terugkeer zou bewijzen dat het vredesproces werkt - niet onbelangrijk nu de regering en de oud-Tamilstrijders in Duitsland toe zijn aan een zesde rondje vredesoverleg.

De organisaties verwijzen naar het lot van 1.600 gezinnen uit het opvangcentrum van de Madhu Church, in de noordwestelijke regio Mannar. Toen zij weigerden te verhuizen naar hun plaats van herkomst, het Kilinochchi-gebied verderop in het noorden, sloot de regering het opvangcentrum en de tijdelijke school en zette ze alle voedselbevoorrading stop.

De regering zou beter werk maken van een coherent terugkeerbeleid, vindt Jezima Ismail, die in Sri Lanka bekend staat als een prominente verdedigster van moslim- en vrouwenrechten. Er blijft een hoop problemen onopgelost. Zo is er de vraag van de eigendomsrechten. De Tamils wezen vele van de verlaten huizen toe aan families van omgekomen leden van doodseskaders. Andere huizen voldoen niet langer aan de basisbehoeften van een Srilankaans gezin. De bewoners hebben vaak niet de middelen om hun huizen te herstellen. De trage opruim van de om en bij de 25.000 landmijnen in het noordelijke schiereiland Jaffna alleen al is voor vele mensen een explosief bezwaar om terug te keren naar hun huizen.

R C Karanukaran, een mandataris van de mensenrechtenorganisatie HRC, wijst op de verworven rechten van de vluchtelingen. In hun nieuwe toevluchtsoord bouwden zij dikwijls rijkdom op. De vluchtelingen hebben het recht hun nieuwe levensstandaard te behouden. Maar ook de mensen die onrechtmatig een verlaten huis in handen kregen, hebben elementaire rechten. Ook hen kan je niet zomaar op straat zetten.

Als je naar de 100.000 moslims kijkt die in 1990 verplicht hun woningen moesten verlaten, is het patroon duidelijk, zegt Mohideen, die voor een islamitische ngo werkt. De oudere generaties keren maar wat graag terug naar hun oude huizen in het noorden. De jongere generaties blijven liever waar ze zijn.