Uribe para presidente: nog één keer?

Nog een kleine stap en president Uribe kan aan zijn kiezers een referendum voorleggen waarin die zich uitspreken over de mogelijkheid om de grondwet aan te passen en toe te staan dat iemand zich tot driemaal toe kandidaat kan stellen voor het presidentschap. Eerder al hebben Kamer en Senaat hun goedkeuring gegeven. Het is nu wachten op het fiat van het Grondwettelijk Hof.
Die uitspraak wordt in november verwacht. Uribe stelt wel dat, ook als er een referendum komt en de uitslag positief is, hij nog eens wil nadenken of hij ook echt ingaat op de mogelijkheid. Maar als hij geen kandidaat is, zal het zijn rechterhand, voormalig minister van Defensie Juan Manuel Santos zijn. Van de oppositiepartijen –de Liberale Partij of de Polo Democrático Alternativo– valt niet veel tegenstand te vrezen, want die gaan erg verdeeld naar de stembus.

Binnenlandse veiligheid?

De Colombiaanse president heeft in de voorbije twee regeringsperioden ongetwijfeld voor meer veiligheid in de steden gezorgd. Voor de doorsnee Colombiaan is dat een wereld van verschil. Dat is vooral het resultaat van de politiek van “democratische veiligheid”. Er werden meer militairen en burgerpatrouilles ingezet en met de AUC-paramilitairen, verantwoordelijk voor de grootste aantallen mensenrechtenschendingen, werd onderhandeld.
Vandaag blijkt echter dat het succes van die onderhandelingen relatief is. Een deel van de AUC leverde zijn wapens in en enkele kopstukken werden voor de rechtbank gebracht, maar een groot deel heeft zich een weg gezocht in nieuwe groeperingen. Vaak gaat het om ongestructureerde gewapende bendes, de niags (new illegal armed groups) zoals de denktank International Crisis Group hen noemt. In combinatie met de versnipperde drugsnetwerken die na het oprollen van de grote kartels ook hun weg zoeken in de samenleving, zorgen die voor een bijzonder giftige coctail.
Een andere schaduw op het beleid van de regering is het fenomeen van de zogenaamde falsos positivos, dat vooral de bevolking op het platteland teistert. Onschuldige burgers worden door militairen gedood en vervolgens vermomd als guerrillero, om zo het aantal successen in de strijd tegen de rebellen op te drijven –of althans de schijn hoog te houden– en een hogere soldij op te strijken. In juni nog concludeerde VN-rapporteur Philip Alston dat het niet gaat om sporadische uitwassen maar om systematische praktijken.
Volgens het hoofd van het Hoog Gerechtshof, Mario Iguarán, was het aantal “vals positieven” eind juni opgelopen tot meer dan duizend. De overheid heeft inmiddels wel geprobeerd te remediëren en heeft 51 soldaten ontslagen en tegen 75 loopt nog een onderzoek. Zelfs Ian Kelly, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS, wees Colombia terecht half september, toen het land ondanks deze praktijk toch het rapport van goed gedrag kreeg dat de VS jaarlijks uitreikt aan de landen die zich verdienstelijk betonen in de strijd tegen de drugs. Die jaarlijkse “certificering” is nodig om de financiële hulp, afgesproken in het kader van Plan Colombia, te kunnen overdragen. Jaarlijks injecteren de VS 550 miljoen dollar in Plan Colombia.

Buitenlandse spanningen

Het gaat dus erg goed tussen de VS en Colombia. Zo maakte president Uribe deze zomer ook bekend dat er een akkoord in de maak is om de VS extra toegang te geven tot zeven militaire basissen: drie van de luchtmacht, twee van de marine en twee van het leger. Behalve Peru was geen van de buurlanden daar erg blij mee.
De buurlanden zien een toename van militaire aanwezigheid van de VS als een bedreiging voor de stabiliteit in de regio en sommigen zien het doembeeld van de Koude Oorlog opnieuw opduiken. Met name Brazilië is erg verontrust. Voor de Atlantische kust patrouilleert sinds vorig jaar de Vierde Vloot boven de enorme oliereserves die Brazilië daar heeft. Ook in het Amazonewoud is er een groeiende aanwezigheid van VS-militairen.
Het voorbije decennium heeft Latijns-Amerika gevochten voor meer soevereiniteit. Niet alleen de rebelse Chávez maar ook gematigder presidenten als Lula van Brazilië en Bachelet van Chili dulden zoveel onderdanigheid ten aanzien van de VS niet langer. Ook in de Unasur, de Unie van Zuid-Amerikaanse landen, is Colombia een dissident lid dat er regelmatig mee dreigt de unie te verlaten. Op de top van Unasur met de Afrikaanse Unie, die eind september op het Venezolaanse eiland Margarita werd gehouden, waren de Colombiaanse president Uribe en die van Peru, Alan García, de grote afwezigen. De Zuid-Zuidsamenwerking die daar op het programma stond, staat op hun agenda minder hoog.

Geostrategische spelletjes

De gespannen relatie tussen president Uribe en zijn Venezolaanse ambtsgenoot Chávez bevindt zich voortdurend op de rand van het kookpunt en de angst voor een invasie speelt aan beide kanten van de grens. Maar sinds maart 2008, toen Colombia Ecuador binnenviel om er een Farc-kamp op te rollen, is er ook een grimmig conflict gegroeid met Ecuador en hebben beide landen hun diplomatieke betrekkingen verbroken. Sindsdien duiken er telkens opnieuw “bewijzen” op van relaties van de Ecuadoraanse regering-Correa met de Farc-rebellen in Colombia.
Het gaat in die confrontatie tussen de twee presidenten om meer dan een grensgeschil. Correa en Uribe staan lijnrecht tegenover elkaar in politieke visie. De president van Ecuador sprak zich openlijk uit voor de ALBA (Alternativa Bolivariana) en was niet zomaar een van de eersten om zijn steun te betuigen aan de afgezette Zelaya in Honduras. Net als Zelaya voelt Correa zich een doelwit om het ALBA-project af te blokken.
De militaire versterking gaat nog verder sinds Hugo Chávez eind september Rafael Correa zes Mirage 50-gevechtsvliegtuigen schonk. Venezuela dankte die af omdat het zelf aan het onderhandelen is over de aankoop van nieuwe toestellen met Rusland. Ecuador is in onderhandeling met Zuid-Afrika over de aankoop van 12 Cheetah (aangepaste Mirage)-toestellen. Eerder al kocht het ook Super Tucano-vliegtuigen, radars en helikopters van Brazilië. De wapenwedloop is dus goed op gang.
Intussen heeft ook de Europese Unie positie gekozen in dit geopolitieke spel. De EU haast zich om een Associatieakkoord te sluiten met de Andeslanden (Peru, Colombia, Bolivia en Ecuador). Maar na vier ronden zijn Bolivia en Ecuador buitenspel gezet, en wordt er alleen nog met Peru en Colombia onderhandeld over afspraken die enkel nog over handel gaan, en die radicaler voor vrijhandel kiezen dan in