Unilaterale politiek Bush nog geen verleden tijd

Bush nomineerde Bolton deze week voor de post van ambassadeur bij de Verenigde Naties. De nominatie werd door oud-ambassadeur Chas Freeman weinig enthousiast ontvangen. Hij noemde een benoeming van Bolton vergelijkbaar met het gooien van een neutronenbom op de VN.

Bolton, nu nog onderminister van Buitenlandse Zaken voor Wapenbeheersing en Nationale Veiligheid, is dan ook niet onomstreden. Vrijwel alles wat hij gezegd heeft over de VN, suggereert dat hij denkt dat de wereld, en in het bijzonder Amerika, beter af is zonder de VN.

Deze benoeming is een doorn in het oog van de wereldwijde diplomatieke gemeenschap en een signaal dat de regering-Bush zijn oude, unilateralistische politiek weer oppakt, zegt Joe Volk, secretaris van de vredesbeweging Friends Committee for National Legislation (FCNL). De FCNL is een van de groeperingen die lobbyen tegen de benoeming van Bolton, wiens kandidatuur nog moet worden goedgekeurd door de Senaat.

Wat de nominatie verder ook zegt over Bush’ houding ten opzichte van de VN, hij laat ook zien dat minister van Buitenlandse Zaken Condolleezza Rice kennelijk minder invloed heeft dan verwacht werd. Rice wordt verondersteld als Boltons superieur te functioneren als de Senaat hem benoemt.

Rice weerstond eerder de druk van vice-president Dick Cheney en andere neoconservatieven om Bolton te benoemen als onderminister van Buitenlandse Zaken. Bolton liet in de vorige regering-Bush weinig gelegenheden onbenut om het beleid van Rices voorganger Colin Powell te ondermijnen. Rice koos dan ook voor de internationaal gerespecteerde handelsambassadeur Robert Zoellick voor de belangrijke post op Buitenlandse Zaken.

Die afwijkende stap, gevolgd door haar wens om de band met Europa aan te halen, werd alom beschouwd als een teken dat de realisten na Powell een nieuwe bondgenoot op Buitenlandse Zaken hadden gekregen. De nominatie van Bolton roept echter de vraag op of Rice in staat is de druk van invloedrijke haviken als Cheney en minister van Defensie Donald Rumsfeld te weerstaan.

Tegenover senatoren verklaarde Rice dat Bolton bij de VN misschien overgehaald wordt zijn harde standpunten wat matigen. Voor velen is dat een bevestiging dat de benoeming van Bolton haar door de strot gedrukt is.

Behalve de nominatie van Bolton, zijn er andere tekenen die wijzen op een terugkeer van de macht naar de neoconservatieven. Het meest opvallend in dat verband was misschien wel de nauwelijks opgemerkte benoeming van J.D. Crouch als plaatsvervangend nationaal veiligheidsadviseur onder Stephen Hadley. Terwijl Hadleys standpunten gezien worden als een mengeling van realisme en nationalisme in de stijl van Cheney, wordt Crouch gezien als een rechtse extremist, zowel in het binnenlandse als buitenlandse beleid.

Crouch werkte eerder op het ministerie van Defensie samen met de huidige onderminister van Defensie, Paul Wolfowitz en I. Lewis ‘Scooter’ Libby, Cheneys rechterhand en veiligheidsadviseur.

Wolfowitz, Crouch en Libby waren na de eerste Golfoorlog (1991 – 1992) betrokken bij de controversiële Defence Planning Guidance (DPG). Daarin werd gepleit voor een grotere rol van Amerika in de wereld en voor een militaire houding die gericht is op het intomen van de macht van potentiële concurrenten, zodat hun rol op het wereldtoneel beperkt blijft. De DPG veroorzaakte opschudding, nadat delen ervan uitlekten in de New York Times. Er ontstond een hevige discussie over de vraag of Amerika zo’n rol van ‘wereldpolitieagent’ op zich moet nemen.

Gisteren (donderdag) meldde de Boston Globe dat Rumsfeld de belangrijkste prioriteiten in het defensiebeleid op een rij gezet heeft in de laatste Quadrennial Defence Review (QDR), een belangrijk beleidsdocument voor strategische planning. Volgens de krant behoren het behouden van Amerikaanse (militaire) machtspositie, het stoppen van de verspreiding van massavernietigingswapens en een flinke uitbreiding van de Amerikaanse speciale eenheden, tot de prioriteiten. In de nieuwe QDR ontbreekt een verwijzing naar het belang van Amerikaanse bondgenoten en de VN. In eerdere QDR’s werd dat belang wel benadrukt.

Boltons houding ten opzichte de rest van de wereld werd misschien nog wel het duidelijkst verwoord door hemzelf, in 2000: Als we de Veiligheidsraad opnieuw konden instellen, dan zou ik het liefst één permanent lid zien, omdat dat de beste afspiegeling is van de werkelijke verdeling van de macht in wereld, zei hij in een interview met een radiostation.

Dat ene permanente lid met vetorecht, zou volgens Bolton Amerika moeten zijn. Momenteel heeft de Veiligheidsraad vijf permanente leden. Naast Amerika zijn dat Groot-Brittannië, China, Frankrijk en Rusland. (JS/ADR)