Senegal start voorbereidingen voor proces-Habre

Hissène Habre wordt beschuldigd van de marteling van en moord op duizenden politieke dissidenten tijdens zijn bewind over Tsjaad, van 1982 tot 1990. Getuigen spreken van mishandeling en foltering door de speciale politie van Habre, de zogenaamde DDS. De gevangenen kregen naar eigen zeggen geen medische zorg, mochten maar tweemaal per week eten en werden in erbarmelijke omstandigheden opgesloten. Er zijn ook getuigenissen over executies in de woestijn.

Keerpunt

Internationale waarnemers zien de oprichting van de rechtbank als een keerpunt in de strijd van het continent om voormalige dictators te berechten, en spreken ook van een nieuwe pagina in de Senegalese politiek.

Habre vluchtte in 1990 naar Senegal, waar hij in ballingschap leefde. Hoewel een aantal slachtoffers in 2000 in Dakar al een aanklacht indiende, werd er tot 2011 geen vooruitgang geboekt. Juridische problemen speelden een rol speelden in het uitstel, maar velen zagen de voormalige Senegalese president Abdoulaye Wade als het grootste struikelblok. Habre was persoonlijk bevriend met verschillende personen in de regering-Wade, vooral met minister van Justitie Cheik Tidiane Sy.

“Het is geen geheim dat Habre de schatkist van Tsjaad plunderde voor hij vertrok en dat hij dat geld heeft gebruikt om een netwerk van steun en bescherming op te bouwen”, zegt Reed Brody van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, die optreedt als raadgever voor de slachtoffers van de dictator. “Dat was een belangrijk struikelblok.”

“Wade zag zich geconfronteerd met een politiek complexe situatie, en hij wilde zijn medestanders niet tegen zich in het harnas jagen”, zegt Assane Dioma Ndiaye, advocaat van de slachtoffers. “Habre heeft veel contacten in Senegal.”

Ultimatum

Ook Tsjadische burgers die naar België gevlucht waren, dienden klacht in om een uitlevering van Habre te bekomen. Het Internationaal Gerechtshof gaf Senegal een ultimatum: Habre berechten of hem uitleveren aan België.

“Het was opnieuw een marteling”, zegt Souleymane Guengueng, een van de slachtoffers, over de tegenwerking door de Senegalese overheid. “Het was een psychologische en morele beproeving, omdat we als overlevenden niet konden geloven dat we geen kans kregen op gerechtigheid.”

Maar vorig jaar versloeg Macky Sall de zittende president Wade in de verkiezingen, en de voorbereidingen van het proces raakten in een stroomversnelling. In juni vorig jaar verklaarde Macky Sall dat Habre berecht zou worden in Senegal.

Dat Habre in Afrika berecht zal worden, door Afrikaanse rechters, is een prioriteit voor de Europese Unie, zegt Dominique Dellicour, hoofd van de Europese delegatie in Senegal. “In de strijd tegen de straffeloosheid moet men voor misdaden die op het Afrikaanse continent gebeuren, ook op dat continent berecht worden”, zegt ze.

Proces

De vraag blijft of het effectief tot een proces komt. De buitengewone kamer zal naar eigen zeggen vijftien maanden lang onderzoek doen, en als er genoeg bewijs gevonden wordt voor een aanklacht, dan zal het proces beginnen in 2014.

Hoewel ze al meer dan twintig jaar wachten op gerechtigheid, hebben de meeste slachtoffers en hun familie geen problemen met het voorgestelde tijdschema. Ze vinden het vooral belangrijk dat het proces onpartijdig verloopt.

“Ik wil dat de waarheid bovenkomt, maar ik wil dat het proces eerlijk verloopt”, zegt Sata Gaye, die een broer verloor in de Tsjadische gevangenis onder Habre. “Beide partijen moeten gehoord worden.”