Schokkende moorden doen Japan bezinnen over normen en waarden

Japan is niet langer het veiligste land ter wereld, zo gaf premier Junichiro Koizumi afgelopen weekend toe. “De regering wil het veiligheidsgevoel van het volk zo snel mogelijk herstellen. We hopen dat de autoriteiten een actieve bijdrage leveren aan het herstel van Japan als veiligste plaats.” Koizumi reageerde daarmee op een enquête waaruit blijkt dat Japanners in toenemende mate last hebben van onveiligheidsgevoelens. Zes op tien Japanners noemen hun land “niet veilig” en 65,8 procent zegt dat de Japanse samenleving bedreigd wordt door sociale problemen zoals jeugdcriminaliteit.

Bloedige geweldplegingen door jongeren – vooral op school - halen de jongste jaren en maanden opvallend vaak de voorpagina van de kranten. Op 12 juni sneed een elfjarig meisje de keel van één van haar klasgenoten over. Eind vorige maand arresteerde de politie een 13-jarig meisje dat een jongen van een gebouw had geduwd. En vorige week werden twee vijftienjarigen opgepakt die een vreemdeling te lijf waren gegaan met een keukenmes. De jongste in de reeks van misselijk makende incidenten was de arrestatie van een minderjarige serieverkrachter.

Dergelijke misdaden weerspiegelen wel degelijk een sociaal probleem, zo tonen de misdaadstatistieken. “Als je het brede plaatje bekijkt, dan zie je een duidelijke stijging van de jeugdcriminaliteit,” zegt criminologe Mashida Maeda van de Metropolitan University in Tokio. “Net na de tweede wereldoorlog was het misdaadgraad voor meerderjarigen en jongeren tussen 14 en 19 ongeveer gelijk. Nu zijn er voor elke meerderjarige die een misdaad begaat acht criminele minderjarigen.” Volgens de recentste misdaadcijfers van de politie pleegden 2212 minderjarigen in 2003 een misdaad waarbij geweld kwam kijken – een record.

Meer nog dan de cijfers is het de aard van de misdaden die veel Japanners slapeloze nachten bezorgd. Velen worden nog steeds geplaagd door herinneringen aan de Japanse Jamie Bulger: eind vorig jaar werd een vierjarige peuter ontvoerd door een jongen van twaalf en vervolgens naakt van een gebouw geworpen.

De Japanse media hebben hun schijnwerpers nu gericht op de zogenaamde ‘hikikomori’ – jongens en meisjes die elk sociaal contact mijden en zich terugtrekken in een eigen wereldje, vaak als gevolg van langdurige pesterijen. De kranten schatten dat er in Japan tussen 500.000 en een miljoen van dergelijke sociale verschoppelingen rondlopen. “De moordpartijen illustreren hoe eenzaam veel jonge Japanners zijn,” zegt Takuji Yasuoka, een ‘ex-hikikomori’. “Onze samenleving is bijzonder stresserend voor jonge kinderen die zich verlaten en geïsoleerd voelen.”

Tamotsu Sengoku, een bekende opvoedingsdeskundige, is het min of meer eens met de analyse dat er wat schort aan het Japanse opvoedingssysteem. “Er is een gebrek aan ethische educatie in Japanse scholen. De nadruk ligt exclusief op het behalen van hoge punten en niet op het aanleren van goed en kwaad.” Maeda vindt het hoog tijd dat de traditionele ouder-kindrelatie in ere wordt hersteld. “Na de oorlog zijn we in dit land met een schone lei begonnen. Er werd tabula rasa gemaakt, maar ik denk dat we het kind met het badwater hebben weggegooid.”