Repatriëring Guantanamo-gevangenen gebeurt onzorgvuldig

Minstens een dozijn Chinese Oeigoeren, een moslimminderheid in de Chinese provincie Xinjiang, zitten nog vast in de zeemachtsbasis van Guantanamo, samen met andere zo’n 660 vermeende terroristen. Het Pentagon heeft ze twee jaar geleden buitgemaakt tijdens de militaire campagne in Afghanistan. Ze volgden er een opleiding in Taliban-kampen. Amnesty International en Human Rights Watch zegt dat de Amerikaanse regering de Oeigoeren wil repatriëren naar China, op dezelfde stille wijze waarop dat gebeurd is met 88 gevangenen in de loop van de voorbije jaren. Dat waren vooral Afghanen en Pakistanen, maar ook andere nationaliteiten.

Die anderen kunnen onmogelijk afgeleverd worden aan het thuisland zonder onmiddellijk in folterkamers te verdwijnen. Dat is het geval met de Oeigoerse separatisten, stellen Amnesty International en Human Right Watch. China voert een repressief bewind tegen deze nationalisten die strijden voor de afscheiding van de westerse provincie Xinjiang van de rest van China.

Zowat alle mensenrechtenorganisaties – en ook de mensenrechtenrapporten van de Amerikaanse regering - maken melding van systematische martelingen en mishandelingen van vermeende Oeigoerse separatisten. Velen werden geëxecuteerd na een gerechtelijke schijnvertoning.

De Verenigde Staten mogen geen mensen terugsturen naar hun thuisland als er redenen zijn om aan te nemen dat hen daar marteling of de dood wacht. Dat staat zo in de Conventie tegen Marteling van de Verenigde Naties die Verenigde Staten in 1994 geratificeerd hebben. De praktijken van de Amerikaanse regering in de oorlog tegen het terrorisme laten echter het ergste vermoeden, aldus de mensenrechtenorganisaties.

Ze waarschuwen de Amerikaanse regering ervoor zich niet in de luren te laten leggen door garanties op papier. Een geruststelling van China dat het de vrijgelaten separatisten niet zal mishandelen is het papier waarop het geschreven staat niet waard. Het zou al te gek zijn te geloven dat een staat die ervoor gekend staat systematisch te martelen dit nu niet zou doen omdat het diplomatieke geruststellingen gegeven heeft, aldus Brad Adams, de directeur van de Aziatische afdeling van Human Right Watch.

De in Syrië geboren Canadees Maher Arar heeft alleszins aan den lijve ondervonden wat dergelijke garanties waard zijn. Hij werd aangehouden in de luchthaven van New York in september 2002 toen hij op weg was van het Midden-Oosten naar Canada. Na een korte ondervraging werd hij naar Washington gevoerd en vervolgens via Jordanië afgeleverd aan Syrië. Daar werd hij geslagen en tien maanden lang vastgehouden in een kleine cel. De Amerikaanse overheid gaf gisteren toe dat ze zich had laten leiden door garanties van Damascus dat Arar niet mishandeld zou worden. Arar heeft nu klacht neergelegd tegen de Syrische regering en overweegt eveneens de Amerikaanse regering voor de rechter te dagen.

Intussen blijven er nog meer dan zeshonderd Al Qaeda en Taliban-verdachten zonder enige vorm van proces vastgehouden in Guantanamo. De Amerikaanse regering beschouwt hen als illegale strijders, een rechteloos statuut. Indien ze de status van oorlogsgevangen zouden krijgen, gelden er minimumgaranties voor hun behandeling maar dat wil het Pentagon niet. In een zeldzame politieke kritiek klaagde het Internationale Rode Kruis de aanhoudingen vorige maand aan. Eén van de meest prominente Britse juristen, rechter Steyn van het hooggerechtshof, noemt de detentie-omstandigheden in Guantanamo monsterlijk en een breuk met de minimumnormen van het internationale recht.

Het Amerikaanse hooggerechtshof moet nog beslissen of de gevangenen nu al dan niet onder de constitutionele rechten vallen, vermits Guantanamo volgens het Pentagon niet op Amerikaans grondgebied ligt. Het zal echter nog minstens tot volgende lente duren voor die uitspraak valt. Ondertussen blijven er honderden mensen gevangen in een wettelijk niemandsland.