Portefeuille Leefmilieu vaak onvoldoende gevuld

Venezuela zette in 1976 als eerste land in Latijns-Amerika een ministerie op dat zich specifiek kon toeleggen op de bescherming van het milieu. Suriname heeft pas één jaar een minister van Leefmilieu, die er ook nog Arbeid en Technologische Ontwikkeling moet bijnemen. Ook op het vlak van budget en politiek gewicht zijn er grote verschillen tussen de Latijns-Amerikaanse ministers van Milieu.

In de Braziliaanse regering weegt de portefeuille van Leefmilieu behoorlijk zwaar. De minister, Marina Silva, heeft lang zij aan zij gevochten met president Luiz Inácio Lula da Silva om links weer aan de macht te brengen in Brazilië. Het departement kan een veto stellen tegen bepaalde vormen van visvangst, grote werken die het milieu bedreigen of het gebruik van waterkracht en andere energiebronnen op plaatsen waar de natuur daar te zeer onder lijdt.

Soms moet het ministerie wel bakzeil halen. De regering besliste vorig jaar bijvoorbeeld tegen het advies van Leefmilieu in het verbod op de teelt en de verkoop van transgene gewassen tijdelijk op te schorten. Over die beslissing werd in Brazilië wel hevig gediscussieerd, wat duidelijk maakt dat Leefmilieu geen departement meer is dat zomaar kan worden genegeerd.

Elke minister in de Braziliaanse regering moet rekening houden met ecologische bedenkingen, die in principe zelfs voorrang hebben op andere belangen. Critici stellen wel dat de werkelijkheid er anders uitziet. Het ministerie van Leefmilieu delft het onderspit tegen Landbouw en Financiën, stelt Vilmar Berna, de hoofdredacteur van het milieutijdschrift Jornal do Meio Ambiente. Daardoor wordt de klok volgens hem soms zelfs teruggedraaid in vergelijking met de ambtstermijn van de vorige president, Fernando Henrique Cardoso.

Costa Rica, nog een voorbeeldland, heeft een interessant experiment gewaagd om de tegenstellingen tussen ecologie en economie te verzoenen. Het ministerie van Leefmilieu is er samengebracht met Energie en Mijnbouw. Volgens superminister Carlos Rodríguez krijgen de beslissingen inzake leefmilieu op die manier veel gewicht tegenover de economische sector in de regering.

In Venezuela, een land met een grote traditie op het vlak van milieubeleid waardoor inmiddels ongeveer 60 procent van het grondgebied op de een of andere manier beschermd is, krijgt het ministerie van Leefmilieu verrassend genoeg weinig krediet van de groene beweging. Politiek gewicht heeft het ministerie nooit gehad, en bij onderhandelingen over sociale of economische ontwikkelingsprojecten heeft het altijd moeten inbinden tegenover Financiën, Economie of Landbouw, zegt César Aponte van de niet-gouvernementele organisatie Bioparques.

Maar de Venezolaanse minister, Ana Elisa Osorio, verdedigt haar portefeuille. Door de invloed van haar ministerie maakt milieueducatie deel uit van alle initiatieven in verband met armoedebestrijding.

Het Venezolaanse ministerie van Leefmilieu kan per jaar ongeveer 148 miljoen euro uitgeven; 0,7 procent van het totale overheidsbudget. De collega’s in het ongeveer even grote buurland Colombia, één van de vijf landen met de grootste biodiversiteit in de wereld, beschikken maar over 30 miljoen euro per jaar, ook duidelijk minder dan één procent van de totale begroting. Experts klagen dat de nieuwe minister, Sandra Suárez, een minder uitgesproken profiel heeft en ook minder op de voorgrond treedt dan haar voorganger, Manuel Rodríguez. Die slaagde erin een debat los te weken over de nadelige gevolgen de massale inzet van bestrijdingsmiddelen waarmee het leger de teelt van verdovende middelen probeert tegen te gaan.

De vraag of een minister van Leefmilieu in de eerste plaats een overtuigde ecoloog of een goede politicus moet zijn, wordt in elk land anders beantwoord. De Mexicaanse president Vicente Fox koos bij de recente vernieuwing van zijn regering voor de tweede optie. Minister van Leefmilieu, Natuurlijke Hulpbronnen en Visserij werd Alberto Cárdenas, een trouwe soldaat van de regerende Partij van Nationale Actie (PAN). Hij heeft de beschikking over een budget van 1,35 miljard euro, 1,2 procent van de totale begroting.

Sinds 1998 werken alle Latijns-Amerikaanse ministers van Leefmilieu samen in een regionaal forum. Ze proberen een gemeenschappelijk beleid te stimuleren en elkaar te ondersteunen om principes als dat van de transversaliteit - ecologische bekommernissen moeten in alle beleidsdomeinen spelen - ingang te doen vinden. Eind vorig jaar werd het Latijns-Amerikaans en Caribisch Initiatief voor het Milieu (ILAC) opnieuw gelanceerd op een topontmoeting in Panama.