Politie heeft ‘license to kill’ in sloppenwijken

Het aantal burgers dat door de politie gedood werd, vertoont een akelig stijgende curve. In 1997 vielen er in Rio 300 doden onder de handen van de politie en in 2001 sneuvelden 587 burgers. Dit jaar zijn er officieel al 621 sterfgevallen opgetekend,” zegt Damian Platt, de Braziliaanse campagneleiders van Amnesty. “Als dat zo doorgaat, zullen er aan het eind van dit jaar meer dan duizend politiedoden vallen in Rio.”

In Sao Paulo gaat het er even gewelddadig aan toe: in de eerste vijf maanden van 2003 belandden er 464 mensen in het mortuarium als gevolg van interventies van de ordediensten. Dit moet het hoogste niveau ter wereld zijn, zegt Platt. En het gaat hier enkel om gerapporteerde gevallen. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog veel hoger.

Brazilië heeft enkele van de meest gewelddadige steden in de wereld. Die grimmige context, legt Platt uit, zorgt ervoor “dat de media en de middenklasse de moordpartijen goedkeuren als onderdeel van de strijd tegen de misdaad. De praktijk wordt gezien als een manier om zich te ontdoen van ongewenste elementen.

In Brazilië laat de wet toe dat de politie met scherp schiet als arrestanten zich op een bedreigende manier verzetten. Maar wie de autopsierapporten bekijkt, zegt Amnesty, moet concluderen dat vele slachtoffers van vlakbij afgemaakt of in de rug geschoten werden. Dergelijke zaken worden nauwelijks vervolgd,” zegt Platt. “In zo’n gevallen zouden we graag een onafhankelijke ombudsman zien de zaken opvolgt.

Het meest frappante voorbeeld van de straffeloosheid is de moordpartij op 21 inwoners van Vigario Geral, een arme wijk aan de rand van Rio - op de kop tien jaar geleden. Slechts twee van de vijftig agenten die deelnamen aan de slachting zitten momenteel achter de tralies. Geen enkele overlevende of nabestaande heeft een compensatie gekregen van de overheid.

Amnesty mikt op een mentaliteits- en beleidswijziging, want de Braziliaanse overheid onderneemt geen enkele poging om het politiekorps ter hervormen en laat schietgrage agenten hun zin doen. Veel Braziliaanse politici “doen de moorden af als een aanvaardbare en noodzakelijke vorm van misdaadbestrijding.” In verband met een moordpartij van 21 april 1993 op acht straatkinderen in een kerkportaal (in Brazilië bekend als de Candelaria-moorden) liet een parlementlid van de deelstaat Rio in 2001 bijvoorbeeld de volgende woorden optekenen. Sommigen denken dat ze met de bescherming van de mensenrechten van tegenwoordig alles kunnen doen. De kiezers moeten mijn standpunt kennen en voor me stemmen. Wat die 17-jarige betreft die gestorven is in Candelaria, ik heb het vroeger al gezegd en ik zeg het opnieuw: als er nog sterven betaal ik voor de doodskist en ik geef een beloning aan wie ze vermoordt.

Martha Deyhle de Oliveira, de moeder van de 18-jarige Carlos, die in april van dit jaar werd gedood door de politie, zegt dat de fout niet enkel ligt bij de mannen die haar zoon vermoordden. “Het is niet enkel de fout van de agenten. Dat zijn vaak zelf arme drommels die enkel orders uitvoeren.” “Ik geloof dat de politie ook slachtoffers zijn, zegt een familielid van Everson Gonsalves Silote, een 26-jarige taxichauffeur die in april dit jaar omkwam tijdens een politieactie in de Borelwijk in Rio. “Ze viseren bewoners omdat ze zo opgeleid zijn. Ik geloof dat ze ons zouden respecteren als de regering een ander beeld ophangt van de arme wijken.”