Mobiele telefonie scherpt Afrikaanse onderneminglust aan

De Afrikaanse statistieken zijn veelzeggend. In Kameroen duurde het welgeteld 18 maanden voor het aantal gsm-eigenaars het aantal vaste telefoonaansluitingen oversteeg. In een land als Nigeria levert een mobiele telefoon voor de operator dubbel zoveel op als in de Verenigde Staten, hoewel het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking veel lager ligt. De gemiddelde Nigeriaan hangt maandelijks 200 minuten aan de telefoon, tegenover 154 minuten in Frankrijk, 149 in Japan en 88 in Duitsland.

Bij de introductie van de mobiele telefoon liepen de eigenaars ermee te pronken. Nu elke buschauffeur en straatverkoper een gsm heeft, is er een tegenreactie ontstaan. In privé-clubs en dure restaurants zijn gsm’s verboden, zo stelt Antony Zwane, socioloog aan de universiteit van Swaziland. Het Afrikaanse enthousiasme voor mobiel gepalaver heeft te maken met de orale traditie op het continent, zegt Zwane. De mensen praten graag en onderhouden elkaar met verhalen, een goedkope vorm van ontspanning. In de industrielanden verloopt de communicatie zakelijker. De mensen ‘verliezen’ niet graag tijd aan de telefoon, weet consultant Connie Manuel uit Maputo.

Sommige gsm-bezitters spelen handig in op de praatverslaving van hun medemensen. Niet zelden heeft een mobiele telefoon één eigenaar, maar meerdere gebruikers. Wie zelf geen exemplaar kan betalen, geeft het telefoonnummer van iemand met telefoon door aan de rest van zijn sociaal netwerk. De man of vrouw in kwestie wordt zo een communicatieknooppunt voor de onmiddellijke omgeving. Sommigen vragen daar geld voor en verdienen zo hun investering in een telefoon terug.

Zo’n wandelend communicatiecentrum heeft een belangrijke functie, zegt Sam Ndwandwe, communicatiespecialist uit Swaziland. Om die reden vragen de 300 lokale chefs hier aan de regering een mobiele telefoon te schenken aan hun boodschappers. De boodschapper van de chef is de traditionele chef van de gemeenschap. Hoe kan hij in de 21ste eeuw nog zonder telefoon ?

Niet minder vindingrijk zijn de uitbaters van een gsm-platform. Deze lieden bieden een oplossing voor landen met een geaccidenteerde reliëf als Ghana. Op de top van de heuvel bouwen ze een houten toren met bovenop een platform. Voor een kleine vergoeding kunnen gsm-gebruikers zich via een ladder toegang verschaffen tot het platform om te telefoneren. Op die manier sparen ze zich een busreis uit naar een plek die wel dekking heeft.