Milieubeweging Mekonglanden krijgt recht van spreken

Er zijn nu veel meer mogelijkheden om kritische opmerkingen te maken over de toestand van het milieu dan pakweg tien tot vijftien jaar geleden, zegt Yu Xiaogang, de 53-jarige van directeur van De Groene Waterscheiding. Dat is een groep van onderzoekers en milieuactivisten in de zuidelijke stad Lijiang. Die opmerkingen worden nu in dank aanvaard door de milieuambtenaren. Volgens Yu plaatsen sommige kranten en omroepprogramma’s zelfs kanttekeningen bij de sociale en milieukosten van prestigieuze ontwikkelingsprojecten als grote dammen.

Maar het blijft wel riskant. Er zijn geen duidelijke grenzen; niemand weet hoeveel vrijheid we hebben om kritiek te leveren of omwonenden aan te zetten grote projecten in vraag te stellen, zegt Yu. Opeens straffen ze je.

In Vietnam en Laos, twee andere landen die door een communistische partij bestuurd worden, is de speelruimte veel kleiner. Niet-gouvernementele organisaties of actiegroepen met duidelijke eisen rond het milieu zijn er verboden. Alleen massaorganisaties of vrijwilligersorganisaties die door de overheid gedoogd worden, kunnen opinies ventileren. Maar openlijk protest is niet toegestaan, preciseert Nguyen Van Be, het hoofd van het departement Milieubeheer van de Can Tho-universiteit. Ecologen als Nguyen vinden de laatste tijd wel een luisterend oor in de pers, al is die in handen van de overheid. Er verschijnen steeds meer bijdragen over de milieuvernietiging die voortkomt uit slechte planning. In de provincie Ca Mau zette de overheid bijvoorbeeld het rooien van een van een waardevol bestand van melaluca-bomen stop toen de pers aandacht begon te besteden aan de ecologische gevolgen van die onderneming.

In Birma, waar een militair regime met harde hand regeert, houden milieubewuste burgers zich nog gedeisd. Ze hebben geen kans zich te organiseren of de media voor hun zaak te winnen. We moeten in het geheim informatie verzamelen en plaatselijke gemeenschappen via clandestiene netwerken bewust maken van milieuproblemen, zegt Sai Sai, een lid van de Shan, een etnische minderheid in Birma.

Maar zelfs in Thailand, waar de politieke vrijheid het grootst is van alle Mekonglanden, klagen milieugroepen dat de mening van omwonenden en basisorganisaties genegeerd wordt als ze grote ontwikkelingsprojecten dreigt te vertragen.

Toch zijn de Mekonglanden gebaat bij een slagvaardige milieubeweging. China heeft bijvoorbeeld plannen om acht grote dammen te bouwen langs de bovenloop van de rivier, en daar kunnen alle andere Mekonglanden stroomafwaarts de dupe van worden. Chinese activisten als Yu wijzen erop dat de dammen ook in China zelf veel schade zouden aanrichten. Voorlopig tellen dergelijke meningen in China nauwelijks mee. Maar het feit dat Yu zijn kritiek kan uiten, vormt toch al een barstje in een systeem dat lang helemaal geen rekening hield met de opmerkingen van betrokkenen bij plannen die voor hen werden uitgetekend. (PD)