Maleisisch 'model' kan moslimwereld tot inspiratie dienen - analyse

Eeuwenlang al worstelt de moslimwereld met het probleem van de opvolging
van machthebbers. Wie er de geschiedenis van de islamitische landen op
naleest, stelt vast dat de aflossing van de wacht er meestal gepaard gaat
met samenzweringen, staatsgrepen, moord en bloedvergieten. Die terugkerende
fasen van geweld en repressie zetten ook een rem op de ontwikkeling van die
landen.

Maleisië lijkt goed op weg die ban te breken. Premier Mahathir treedt terug
na de top van de Organisatie van de Islamitische Conferentie die in oktober
in Kuala Lumpur plaatsvindt. Hij heeft wel zelf zijn opvolger uitgekozen:
de huidige vice-premier Abdullah Badawi.

De 78-jarige Mahathir is niet onomstreden - hij werd berucht door zijn
ongenadige aanpak van rivalen en critici en een beleid waarin de
mensenrechten niet op de eerste plaats kwamen. Maar Mahathir heeft nog
altijd charisma en onmiskenbare leiderschapskwaliteiten. In eigen land
voerde hij een krachtdadig en gedurfd economisch beleid, en hij zette
Maleisië ook op de wereldkaart met boude uitspraken over de
Noord-Zuidverhoudingen en talrijke initiatieven om de samenwerking tussen
ontwikkelingslanden te versterken.

De machtsoverdracht is niet zonder risico’s - Abdullah Badawi heeft rivalen
en zal het zeker in de beginfase moeilijk hebben om de vastberaden koers
van Mahathir voort te zetten. Maar de visie van Mahathir dat Maleisië tegen
2020 tot de club van de industrielanden zou moeten kunnen toetreden, heeft
een vertaling gevonden in instellingen, een beleid en prestaties die ook de
eventuele moeilijkheden kunnen overleven die de machtsoverdracht misschien
nog zal meebrengen.

Waar is het succes van Maleisië aan te danken? Waarom slaagde Maleisië waar
andere islamitische landen faalden? Waarom leverde het feit dat Maleisië
een veelvolkenstaat is waar verscheidene grote religies worden beleden,
niet meer problemen op? Maleisië had bovendien in zijn ontstaansfase af te
rekenen met een lang aanhoudende communistische rebellie en een vijandige
houding van zijn grootste buurland, Indonesië. In 1969 nog, twaalf jaar na
de onafhankelijkheid, zetten gewelddadige rellen tussen Maleiërs en
etnische Chinezen Maleisië in brand. Pessimisten voorspelden toen het
spoedige uiteenvallen van de jonge staat.

Dat gebeurde niet, en daarvoor zijn verschillende redenen aan te halen.
Maleisië heeft in de eerste plaats verscheidene leiders gehad met een visie
en de overtuigingskracht om die ideeën ook te vertalen in beleidsdaden.
Meteen na de onafhankelijkheid gaven de nieuwe bestuurders onderwijs
bijvoorbeeld de allerhoogste prioriteit. Alle burgers leerden lezen en
schrijven, en dat niet enkel in hun moedertaal, maar ook in het Maleis en
het Engels.

Maleisië trachtte verder alle burgers het gevoel te geven dat ze meetelden.
De Chinese inwijkelingen die aan de basis lagen van de communistische
opstand kregen de Maleisische nationaliteit, waardoor ze zich een deel van
het geheel begonnen te voelen.

De Maleisische bestuurders leerden ook van de fouten die ze maakten - iets
wat veel andere islamitische landen niet zomaar kunnen zeggen.

Ten vierde is de bescheiden rol van de islam in de Maleisische samenleving.
70 procent van de bevolking en de meerderheid van de gezagsdragers zijn
moslim, maar hindoes, sikhs en boeddhisten voelen zich niet in de hoek
gedrumd.

Ten slotte hebben vrouwen vlot toegang tot het onderwijs, maken ze een
aanzienlijk deel uit van de werkende bevolking en spelen ze een belangrijke
rol in het openbare leven.

Die combinatie van factoren stelde Maleisië in staat met reuzenstappen
vooruitgang te boeken terwijl andere islamitische landen hopeloos
achterbleven. Misschien steken de vertegenwoordigers van die landen daar
iets over op als ze volgende maand in Kuala Lumpur samenkomen.