'Legalisering van coca is geen alternatief voor cocaboeren'

Lerma is een dorp van vierhonderd inwoners in de uitlopers van de Colombiaanse Andes in het departement Cauca. In het heuvelachtige landschap zijn de heldergroene cocastruiken in de achtertuintjes van de huizen goed te onderscheiden.

Vandaag is het marktdag en zijn de boeren uit de gehele omgeving afgedaald om met de opbrengsten van hun cocabladeren boodschappen te doen. Door de coca is de voedselproductie in de omgeving gedaald en martkventers uit het vier uur verdere Popayán verkopen hun aardappels, mais en vlees voor torenhoge prijzen.

Legalisering

President Santos heeft sinds het begin van zijn termijn aangegeven dat hij het beleid ten opzichte van coca en cocaïne wil veranderen. De criminalisering van producenten en consumenten heeft in de afgelopen decennia slechts de inkomsten van de kartels vermenigvuldigd, terwijl het aantal gebruikers toeneemt.

Daarnaast heeft de oorlog tegen drugs inmiddels meer levens gekost dan het drugsgebruik dat het probeert te bestrijden. Steeds meer Latijns-Amerikaanse presidenten hebben de afgelopen jaren de woorden ‘regulering’ en ‘legalisering’ in hun mond genomen. President Santos verklaarde onder andere in 2011 dat hij ‘geen voortrekkersrol wil nemen, maar de legalisering van cocaïne wel zou ondersteunen’. Begin dit jaar liet hij ook weten dat er een nieuwe wet moet komen met betrekking tot drugsbezit, die straffen moet verlagen.

Elsie denkt niet dat een andere politieke lijn de situatie in Lerma zal verbeteren. ‘Een verandering in het drugsbeleid verandert voor ons weinig. Het probleem is dat we geen inkomsten hebben op het platteland. Als de Colombiaanse regering de coca zou legaliseren nemen onze inkomens niet toe maar dalen ze juist.’

Falende alternatieven

In de afgelopen tien jaar zijn zowel de repressie als de alternatieve ontwikkelingsprogramma’s niet effectief gebleken in Lerma. Een paar maanden nadat in 2006 onder begeleiding van de politie en het leger een ‘ontwortelingsteam’ alle coca uit de grond had getrokken, kwamen de eerste plantjes weer op. Het landbouwgif Roundup dat een jaar later vanuit vliegtuigjes op de boerderijen werd gesproeid, vernietigde de voedselproductie van de boeren maar niet de coca.

De buurman van Elsie, Luis Fernando heeft zijn coca een paar weken geleden zelf uit de grond getrokken. ‘We zijn inmiddels aan het derde alternatieve programma begonnen, ditmaal met de financiering van de Verenigde Naties. In het verleden kregen we cacaoplantjes en ook financiële ondersteuning om suikerriet en banaan aan te planten, maar allemaal zonder succes. Nu hebben ze ons geld gegeven om kippen te kopen. Ik heb mijn twijfels, maar als het niets is, plant ik weer coca aan. Die doet het uiteindelijk altijd goed.’

FARC

De situatie van de cocaboeren in Lerma is die van velen in het hele land. In de regio Catatumbo, in het noordoosten van het land, hebben duizenden boeren sinds 10 juni wegblokkades opgeworpen. Wat begon als protest tegen de gedwongen vernietiging van coca is inmiddels verworden tot een discussie over het nationale landbouwbeleid.

In een poging om de wegblokkades op te heven verklaarde President Santos dat de FARC de protesten had geïnfiltreerd en riep hij hulp in. De oproerpolitie en antiguerrilla-eenheden van het leger beschoten een dag later vanuit helikopters de demonstranten met traangas en rubberen kogels. De vier dode boeren en tientallen gewonden als gevolg van de repressie zijn tekenend voor de nieuwe ‘regulerende’ aanpak van Santos.

Drie weken na het begin van de protesten is er nog steeds geen akkoord bereikt tussen de cocaboeren en de regering. De boerenleiders zijn inmiddels ook door het Ministerie van Defensie beschuldigd van het samenspannen met de FARC.

Onderhandelingen

De protesten in Catatumbo vinden plaats op het moment dat de FARC en de Colombiaanse regering een akkoord over rurale hervormingen aan de onderhandelingstafel hebben bereikt. Centraal staat de formalisering van eigendomsrechten en subsidies voor kleine boeren, die zijn gericht op de regio’s waar het gewapend conflict, armoede en coca aanwezig zijn.

Desalniettemin is het de vraag of de overheidsprogramma’s en subsidies de situatie van de boeren in Lerma en Catatumbo zal verbeteren. Subsidies voor kleine boeren zijn onder de vorige regering bij grootgrondbezitters, televisiesterren en narco’s beland. En de formalisering van eigendomsrecht staat sinds 2003 in de aanbevelingen van de Wereldbank aan Colombia. Niet om de rechten van kleine boeren te beschermen, maar die van buitenlandse investeerders.

Door een gebrek aan sociale investeringen op het platteland, lage prijzen voor landbouwproducten, concessies aan olie- en mijnbouwbedrijven in gebieden waar kleine boeren wonen en het gewapend conflict dat nog dagelijks voelbaar is op het platteland, blijven er voor de boeren in Lerma, Catatumbo en andere uithoeken van het land slechts drie opties over: coca verbouwen, naar de grote steden vluchten of zich aansluiten bij een gewapende groep.

Hoewel de vredesbesprekingen tussen de FARC en de Colombiaanse regering een einde probeert te maken aan de laatste optie, doet het huidige panorama vermoeden dat de cocaproductie en de leegloop van het platteland de komende jaren flink zal toenemen.