Koerden plaatsen VS voor dilemma

In de resolutie die de VN-Veiligheidsraad deze week goedkeurde over Irak, wordt niet gerept over de rechten van de Koerden. De resolutie lijkt een kruis te zetten over de overgangsgrondwet, die voor de Koerdische regio een vetorecht voorzag bij de opstelling van de definitieve grondwet, en dus hun feitelijke autonomie bekrachtigde. De Iraakse interim-premier Iyad Allawi verklaarde woensdag wel dat zijn regering het voorlopige document zal blijven respecteren tot de verkiezingen. Maar Ayatollah Ali al-Sistani, de meest invloedrijke sjiitische geestelijke in Irak, heeft de overgangsgrondwet van bij het begin veroordeeld omdat de tekst volgens hem een kleine minderheid de kans geeft de wensen van de meerderheid te blokkeren. De Iraakse sjiieten zijn tegen een federale staatsstructuur; ze vinden dat er gewoon verkiezingen moeten komen in heel het land en dat er op basis daarvan een meerderheidsregering moet worden gevormd die heel Irak bestuurt.

De Koerden zijn gewend geraakt aan zelfbestuur. Een groot deel van het noorden van Irak, een gebied waar vooral Koerden leven, wordt sinds de Golfoorlog van 1991 gecontroleerd door de Koerdische Democratische Partij van Barzani en de Patriottische Unie van Koerdistan van Jalal Talabani. De Koerden regelen er hun eigen zaken, kunnen hun taal vrij gebruiken en hun cultuur in ere houden. Dat was vroeger anders: onder Saddam Hoessein werden de Koerden ongenadig onderdrukt.

Shekhala Ibrahim, de adjunct-directeur van de Koerdische Democratische Partij in Arbil, ziet een parallel tussen de instelling van Saddam Hoessein en de opvatting van de sjiitische leiders. Ze zitten nog altijd vast aan hun overtuiging uit de tijd van Saddam: dat de Koerden ondergeschikt moeten blijven aan de Arabische bevolking. Net als de meeste Koerdische politici vindt Ibrahim dat zijn Arabische landgenoten niet compromisbereid zijn. We gaan ermee akkoord dat Irak een federale staat wordt (als een alternatief voor onafhankelijkheid voor de Koerden), en dus moeten de Arabieren ons eigenlijk bedanken. We vragen niets meer.

In hun brief aan Bush schrijven Talabani en Barzani dat de Koerdische leiders de voor januari volgend jaar verwachte verkiezingen zullen boycotten en dat ze de grenzen van hun regio zullen sluiten voor officiële bezoekers uit de rest van het land als het principe van zelfbestuur wordt verlaten.

De twee Koerdische leiders zouden van Bush ook graag de toezegging krijgen dat de VS Koerdistan zal beschermen als een opstand hen dwingt hun troepen uit de rest van Irak terug te trekken. Die bijstand is niet alleen nodig om de Koerden te helpen standhouden tegen eventuele aanvallen uit de rest van Irak, maar ook om Syrië, Iran en Turkije van tussenkomst te weerhouden. In die drie landen leven ook Koerdische minderheden, die als groep maar beperkte rechten genieten. Turkije heeft al twee militaire basissen in het noorden van Irak. Eén daarvan bevindt zich in het centrum van Arbil, de grootste stad in Iraaks Koerdistan. Turkije wilde tot hiertoe niet ingaan op de herhaalde eisen van Koerdische politici om die troepen terug te trekken. (PD/ADR)