Irak verduisterde de rest van het wereldnieuws in 2003

Het bedrijf ADT Research klokt al tien jaar lang de halfuur durende nieuwsshows op de drie nationale zenders in het wekelijkse Tyndall-rapport. De statistieken vertellen veel over het basismateriaal waarmee de gemiddelde Amerikaan zijn wereldbeeld vormt. Voor veel Amerikanen zijn de landelijke zenders het enige contact met de wereld buiten de Amerikaanse grenzen. Tachtig procent volgt de actualiteit hoofdzakelijk via het ‘evening news’ op de drie nationale zenders, die elke avond 30 miljoen kijkers trekken.

In 2003 was Irak zo sterk aanwezig in de berichtgeving dat elk ander internationaal thema erdoor uitgegomd werd. Van de 14.635 minuten avondnieuws die de zenders van maandag tot vrijdag uitzonden, nam Irak ongeveer een derde in beslag. Het broeikaseffect kreeg 15 minuten en aids, dat per dag evenveel slachtoffers maakt als de totale Irak-historie tot dusver, kreeg 39 minuten in 2003.

Irak bezet de eerste vier podiumplaatsen bij de top 20 van de themaverhalen: invasie- en gevechtsverhalen van ingebedde journalisten namen 1.602 minuten in beslag, gevolgd door de val van het Irakese regime (1.007 minuten) en het naspel en het voorspel tot de oorlog. Op vijf staat het conflict tussen Palestijnen en Israëli’s (239 minuten). De ‘recall’ in Californië, met Arnold Schwarzenegger in de hoofdrol, staat op nummer zes, gevolg door binnenlandse maatregelen tegen het terrorisme, de ramp met de Space Shuttle Columbia, de uitbraak van SARS in Azië en Canada en de stroompanne in de VS en Canada.

Irak werd benaderd als een binnenlands thema, stelt Daniel Hallin, een professor politieke wetenschappen aan de universiteit van Californië en auteur van een invloedrijk boek over de verslaggeving tijdens de Vietnamoorlog. Het gaat vooral over Amerikanen, niet over Irakezen, al voegt hij er aan toe dat de Irakezen meer in beeld komen dan de Vietnamezen destijds.

Sars was dus het meest gecoverde echte buitenlandse onderwerp. De jacht op al Qaeda komt op twee. De grootste gevaren voor de veiligheid en stabiliteit in de wereld staan opvallend ver onderaan in de lijst. Het nucleaire programma Noord-Korea staat op de 19de plaats, ondanks het feit dat het in tegenstelling tot Irak wel kernwapens bezit. Afghanistan, in 2002 nog op nummer één, valt buiten de top twintig van de themaverhalen. Ondanks het feit dat de Taliban daar opnieuw de kop opstaken en dat er 11.000 Amerikaanse troepen aanwezig waren, kreeg Afghanistan slechts 80 minuten journaaltijd in 2003 - een vijfde van het jaar voordien.

Van enig regionaal evenwicht was in 2003 volstrekt geen sprake, zo blijkt uit het Tyndall-rapport. Afrika was bijna onzichtbaar in het avondnieuws en Latijns verdween vrijwel van de kaart. Liberia, aids en het bezoek van Bush waren de Afrikaanse ‘topverhalen’, terwijl Latijns-Amerika vooral in het nieuws kwam door de Amerikaanse reactie op de burgeroorlog in Colombia en de politieke repressie in Cuba - beide onderwerpen kregen 18 minuten in 2003.

William Dorman, professor politieke wetenschappen en journalistiek aan de staatsuniversiteit van Californië, stelt dat de eenzijdige berichtgeving het narcisme van het Amerikaanse nieuws voedt. Professor Hallin levert eenzelfde commentaar. Het Tyndall report bewijst volgens hem dat Amerikanen het gevoel wordt meegegeven dat ze de unieke slachtoffers en helden van de wereld zijn; alles draait rond hen.

Voor Dorman bewijst het Tyndall-report het succes van de communicatiestrategie van het Pentagon. Door journalisten in te bedden is het Amerikaanse leger erin geslaagd meer zendtijd te krijgen dan bij de Golfoorlog van 1991. Het was journalistiek uit een geweer. Je krijgt een soort ‘reality TV’ die erin gaat als zoete koek maar die de mondiale realiteit volstrekt vertekent. Salih Booker van Africa Action, een ngo die Afrika op de agenda probeert te krijgen, wijst op gevolgen van de eenzijdige berichtgeving. De mensen vragen zich vaak af hoe het mopgelijk is dat zoveel mensen crepeerden in 2003 zonder dat iemand daar wat aan deed. Het antwoord ligt in het falen van de media.