IBSA likt wonden van Doharonde

De in 2003 opgestarte samenwerking tussen India, Brazilië en Zuid-Afrika hielp de ontwikkelingslanden de afgelopen vijf jaar hun onderhandelingsmacht in de Wereldhandelsorganisatie (WT0) opmerkelijk te versterken. De drie landen namen het voortouw in de G20, nu een machtige spreekbuis voor de ontwikkelingslanden in de WTO. Daardoor konden de VS en de Europese Unie de onderhandelingen niet meer naar hun hand zetten zoals ze dat vroeger deden.
Maar India en Brazilië kwamen tegenover elkaar te staan in de discussies die de Doharonde, de onderhandelingen over de verdere vrijmaking van de wereldhandel, eind juli voorlopig deden begraven. India eiste uitgebreide mogelijkheden om zijn boeren te beschermen tegen de massale import van goedkope levensmiddelen. In het voorstel dat de steun had van de rijke landen en Brazilië, was er veel minder ruimte voor dergelijke ingrepen. Brazilië is een belangrijke exporteur van landbouwproducten.
Veel analisten en voormalige diplomaten uit Brazilië hadden eerder al voorspeld dat de IBSA-samenwerking nooit echt van de grond zou komen omdat de belangen van de drie landen te ver uiteenlopen. Hun economieën zijn niet echt complementair en in de wereldhandel zijn ze dus ook grote concurrenten van elkaar. Ook hun geschiedenis, cultuur, economie en geopolitieke situatie is sterk verschillend. India is bijvoorbeeld een kernmacht, terwijl Zuid-Afrika op economisch vlak niet veel voorstelt in vergelijking met de twee andere landen.

Armoede en ambitie

Wat de drie landen samenbrengt is enerzijds de armoede waarmee een groot deel van hun bevolking worstelt, en anderzijds de regionale leidersrol die ze spelen. Als de VN-Veiligheidsraad ooit hervormd raakt, zijn India, Brazilië en Zuid-Afrika sterke kandidaten voor een permanente zetel.
Het IBSA-initiatief is sinds 2003 uitgegroeid tot een platform om de relaties tussen de drie landen in uiteenlopende sectoren aan te halen. Daarvoor zijn zestien werkgroepen opgericht die zich toeleggen op onderwerpen als energie, openbaar bestuur en klimaatverandering. Naast ambtenaren spelen ook vrouwenorganisaties, parlementsleden, ondernemers en intellectuelen een rol bij het overleg. De uitwisseling heeft al verscheidene samenwerkingsakkoorden opgeleverd. Sommige werkgroepen beginnen nu al te vergaderen om de bijeenkomst van volgende maand in New Delhi voor te bereiden.
Tegelijk proberen niet-gouvernementele organisaties uit de drie landen een alternatieve dialoog op te starten. Ze willen de IBSA-samenwerking heroriënteren, zodat die niet langer in hoofdzaak gericht is op commerciële relaties maar ingaat “op de echte belangen van de inwoners”, zegt Cándido Grzybowski, de directeur van de Braziliaanse denktank IBASE.
In de samenwerking op het gebied van wetenschap en technologie is die sociale dimensie nu al aanwezig. De strijd tegen malaria, aids en tbc vormt een prioriteit, naast de gezamenlijke inspanningen op het vlak van biotechnologie, nanotechnologie en oceanografie. De drie landen vinden dat ze de leemten moeten vullen die geneesmiddelenproducenten uit de rijke landen laten. De IBSA-landen zijn hier wel echt complementair. India is de grootste producent van goedkope generische geneesmiddelen ter wereld, terwijl Zuid-Afrika en Brazilië grote programma’s hebben lopen om gratis aidsremmers ter beschikking te stellen van seropositieven.
Ook de puur commerciële samenwerking tussen de drie landen kent overigens meer succes dan de critici willen waar hebben. De handel tussen India en Brazilië is sinds 2003 al meer dan verdrievoudigd, tot meer dan 3 miljard dollar. De handel tussen Brazilië en Zuid-Afrika is maar iets minder sterk gestegen. Toch zijn India en Zuid-Afrika nog maar goed voor 1,9 procent van de totale buitenlandse handel van Brazilië.