Human Rights Watch levert kritiek op Chinese overheid

In het rapport, Where Darkness Knows No Limits, beschrijft Human Rights Watch hoe meer dan een miljoen Chinese druggebruikers sinds 2008 onder dwang zijn opgenomen in detentiecentra. Daar staan ze bloot aan verschillende vormen van fysiek geweld en worden ze gedwongen tot 18 uur per dag onbetaald voor de centra te werken.
Hoewel verslaafden officieel worden opgenomen in het kader van een rehabilitatieprogramma, worden geen afkickprogramma’s voorzien. Ook medische en sociale begeleiding ontbreekt.
Volgens Human Rights Watch hebben misbruiken in de centra het voorbije jaar geleid tot de dood van verschillende gevangenen.
Anti-drug wet
Human Rights Watch begon haar onderzoek naar aanleiding van de eerste Chinese anti-drug wet, die in juni 2008 werd aangenomen.
De wet werd oorspronkelijk onthaald als een progressieve maatregel, die de behandeling van drugsverslaafden in China aanzienlijk moest verbeteren. De wet stelde immers een einde aan omstreden heropvoedingsprogramma’s waarin drugsverslaafden in zes tot twaalf maanden werden “genezen” door fabrieksarbeid te verrichten. Ze benadrukte de humane behandeling van verslaafden en bood hen bescherming tegen fysiek geweld en exploitatie.
Joe Amon, directeur van de Gezondheids- en Mensenrechten Divisie van Human Rights Watch, zei echter dat  in praktijk ‘in plaats van een effectieve behandeling voor drugsafhankelijkheid te starten, de nieuwe Chinese wet verdachte druggebruikers onderwerpt aan arbitraire detentie en inhumane behandeling.’
Arbitraire detentie
De wet laat de rehabilitatie van druggebruikers volledig over aan de veiligheidsdiensten.
Leger en politie hebben sinds juni 2008 het recht eender wie op straat op druggebruik te controleren. ‘Op straat, in een restaurant, om het even waar, kan de politie ons oppakken en een urinetest doen afleggen,’ zei een getuige aan Human Rights Watch. 
Eens betrapt op het gebruik van verdovende middelen, is het aan de veiligheidsdiensten –en niet aan de artsen- om te bepalen of iemand verslaafd is of niet. Vervolgens kunnen ambtenaren de verslaafde zonder proces of juridisch overzicht tot zeven jaar lang in een detentiecentrum opnemen. De wet laat juridisch beroep toe, maar omschrijft niet welke procedures hiervoor moeten worden ingezet.
Verslaafden worden vrijgelaten wanneer hun ‘behandeling’ succesvol is beëindigd. Wat succesvol precies betekent, wordt opnieuw bepaald door de veiligheidsdiensten in de instelling, niet door een geneesheer.
Behandelen?
Van een echte behandeling kan volgens Human Rights Watch bovendien niet echt worden gesproken.
Net als in de rehabilitatieprogramma’s bestaat het programma voornamelijk uit het fabriceren van schoenen, kledij en allerhande goederen. Afkickverschijnselen worden niet behandeld, verslaafden worden medisch niet gevolgd, therapie is uit den boze.
In theorie garanderen de centra alleen dat de verslaafde tijdelijk alle drugs wordt ontnomen en hij gedwongen ontwent. Volgens het rapport tiert druggebruik in de instellingen echter welig, met wanhopige gevangenen die heroïne via één injectienaald delen tot gevolg.
Een anonieme medewerker van een ngo in Yunnan verklaarde het beleid doordat de detentiecentra onvoldoende worden gefinancierd vanuit de centrale overheid. Lokale beleidsmakers maken dan ook afspraken met bedrijven in de regio en ontvangen in ruil voor gratis arbeid, geld of voordelen.
Deplorabele levensomstandigheden
De levensomstandigheden in de centra zijn volgens het rapport deplorabel.
Vele gevangen worden opgenomen in slechte gezondheid, besmet met HIV of TBC.
HIV-patiënten zijn in de instellingen doorgaans een tragisch lot beschoren. In sommige centra worden retrovirale middelen geweigerd of doen verslaafden vrijwillig afstand van hun medicatie, bang voor discriminatie en gepest van het personeel.
Verslaafden bij wie in de centra HIV wordt vastgesteld, worden doorgaans niet van hun toestand op de hoogte gesteld.
Lange traditie
China heeft een lange traditie van druggebruik. Volgens een Chinees onderzoek uit 2003 staan 1.6 miljoen Chinezen geregistreerd als druggebruiker. Recent onderzoek schat het aantal echter op zeker vijf miljoen. Negen op tien gebruikers is verslaafd aan heroïne.  
Volgens Human Rights Watch nam de Chinese overheid de voorbije jaren vooruitstrevende maatregelen om het druggebruik in het land aan te pakken. Samen met internationale ngo’s en lokale overheden werden therapieën met methoden wijd toegankelijk gemaakt. In maart 2009 verklaarde een hooggeplaatste functionaris dat ‘de Chinese overheid er op staat dat de behandeling van druggebruik van een mensgerichte aanpak uitgaat.’
Met dit rapport wijst Human Rights Watch echter op de dichotomie tussen de realiteit van het beleid en de intenties van de overheid.